مروری بر بررسی های یك پژوهش؛
آیا تصویر زنان چادری در رسانه ها مثبت است؟
آجاك: یكی از كاركردهای اساسی رسانه ها، بازنمایی واقعیت های جهان خارج برای مخاطبان است. تصویری كه ما به مثابه یك مخاطب از پدیده های مختلف داریم، در موارد زیادی ناشی از تجربه مواجه با گزارش ها و تصاویری است كه به وسیله رسانه ها ارائه شده است.
به گزارش آجاك به نقل از ایسنا، لباس پوشیدن شانی از شئون انسان است و پدیده ای است كه حدودا به اندازه طول تاریخ بشر سابقه و به قدر پهنه جغرافیای امروزی زمین، گسترش دارد. پوشش در هر جامعه، بارز ترین عنصر و نماد فرهنگ و ارزش های آن جامعه است.
در واقع پوشش به مثابه یك نشانه عمل می كند كه به وسیله آن می توان به جایگاه و شخصیت اجتماعی هر فرد پی برد. پوشش، در عین حالی كه سلیقه های شخصی كنشگر را نشان می دهد، در سطحی كلان تر، تحولات اجتماعی هر دوره را نیز نشان می دهد، چونكه انسان در انتخاب كنش های خود به میزان زیادی فرزند زمانه خویش است و در حیطه ارزش ها و هنجارهای همان دوره عمل می كند.
پژوهشی كه درباب "بازنمایی زنان چادری در سریال های تلویزیونی ایران" توسط تیم پژوهشگران متشكل از مهدخت بروجردی علوی(عضو هیات علمی دانشكده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی)، سید محمد مهدی زاده طالشی(عضو هیات علمی دانشكده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی) و محسن شاكری نژاد(دانشجوی دكترای علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی) انجام شده، آمده است: « در سال های بعد از انقلاب اسلامی تصویر مطلوبی از زنان چادری در تلویزیون ارائه نشده است، بطوریكه زنان چادری یا اساسا حضور پررنگی در سریال های تلویزیونی ندارند یا اگر دارند اغلب دارای ضعف ها و مشكلات مختلفی هستند كه در مقایسه با شخصیت های زن غیر چادری نمود پررنگ تری دارد. زنان چادری به شكلی معنا دار؛ مسن، بدون تحصیلات دانشگاهی، از طبقه متوسط و پایین جامعه، دارای مشكلات روحی و روانی و دارای چهره ای متوسط و زشته به تصویر كشیده شده اند.»
در این پژوهش كه با استفاده از روش تحلیل محتوای كمی، شخصیت های چادری ۴۰ سریال از پربیننده ترین سریال های پخش شده از تلویزیون ایران در سال های بعد از انقلاب اسلامی مورد تحلیل قرار گرفته، آمده است: « امروزه چادر تنها یك پوشش هنجاری نیست، بلكه یك ارزش است و ارزش ها نیازمند نگهداری، مراقبت و توسعه فرهنگی هستند. بدیهی است ارزش های مذهبی در جامعه اسلامی ما از ارزش های محوری هستند كه علاوه بر نظام اسلامی و دستگاه های فرهنگی آن، آحاد جامعه نیز متعهد به حفظ و دفاع از آنها هستند. این مهم گرچه بر عهده تك تك نهادهای فرهنگی و اجتماعی است ولی در این میان جایگاه رسانه ها به سبب نقش آنها در فرهنگ سازی و انتقال میراث فرهنگی از ارزش و اهمیت بیشتری برخوردارست. عملكرد رسانه ها، به ویژه تلویزیون می تواند به تقویت یا تضعیف این نماد ملی و مذهبی، در سطح جامعه بیانجامد؛ اینجاست كه بررسی عملكرد رسانه ملی در این زمینه لزوم و اهمیتی دوچندان پیدا می كند.»
پژوهشگران می گویند: « بازنمایی پوشش در سریال های تلویزیونی در فاصله بین دودهه ۱۳۷۰ و ۱۳۸۰، تغییراتی را در رمزگذاری فرهنگی به خود دیده است. از طرف دیگر، بازنمایی مانتو در این بازه بیست ساله از پوششی بلند، گشاد و غالبا تیره به تدریج، به پوششی كوتاه تر، تنگ تر و رنگارنگ تر تبدیل گشته است. اگر در اوایل دهه ۷۰، پوشش مانتو، بیشتر ابزاری برای تمایز از چادر بود، اما در اواخر دهه ۸۰، مانتو نه تنها ابزاری برای نمایش زیبایی های زن، كه فراتر از آن، حتی گاهی وسیله ای برای نمایش بدن نیز شده است.»
یافته ها نشان می دهند: «در جامعه ایرانی به سبب غلبه فرهنگ شفاهی بر فرهنگ مكتوب، تلویزیون یكی از پربیننده ترین رسانه های جمعی است و نقش های متفاوتی را از آموزش، جامعه پذیری و انتقال فرهنگ تا توانایی تغییر اجتماعی ایفاء می كند. تلویزیون می تواند با برنامه هایی كه ارائه می دهد، برخی ارزش ها و هنجارها را به تصویر كشد و تعمیق بخشد.
علاوه بر این مسئله مهم در بازنمایی واقعیت توسط رسانه ها اینجاست كه یك رسانه هیچگاه ابزار خنثی و یك میانجی بی طرف در ارائه تصویر به حساب نمی آید. بازنمایی حوادث توسط رسانه ها، جدای از بحث اخلاقی و غیر اخلاقی بودن آن، سوگیری ایدئولوژیك دارد و در امتداد تضعیف یا تثبیت قدرت و گفتمان ویژه ای گام برمی دارد.»
در نتایج این پژوهش آمده است: « فاكتورهای جامعه شناختی ارائه شده در مورد زنان محجبه چادری، تصویری را از ایشان ارائه می دهد كه متناسب با شان و منزلت زن مسلمان نیست. زنان چادری بیشتر متاهل دارای فرزند یا بیوه، بدون تحصیلات دانشگاهی، مسن، بدقیافه، از سطح متوسطه به پایین جامعه و دارای مشكلات روحی و روانی بازنگری شده اند. بدیهی است این نوع پرداخت به چادر وزنان چادری، موجب ایجاد نگاه منفی به این نوع پوشش در مخاطب می شود و كمتر مخاطبی تمایل به همذات پنداری و احیانا الگوبرداری از چنین پوششی می شود.
رسانه ملی درباب ترویج چادر بعنوان یك نماد پوشش ایرانی اسلامی، در چارچوب سریال های تلویزیونی، عملكرد مطلوبی نداشته است و ایفای نقش بهینه این نهاد بسیار مهم و موثر فرهنگی، مستلزم دقت، نظارت، برنامه ریزی و بازبینی جدی در این رویكردها و عملكردها دراین زمینه است.»
این پژوهش در شماره بیست و نهم فصلنامه علمی رسانه های دیداری و شنیداری انتشار یافته است.
منبع: آجاك
این مطلب آجاک را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترینهای مرتبط
نظرات بینندگان در این باره