سه استراتژی برای شكست كرونا در ایران بعلاوه هزینه ها
آجاك: كشور در آستانه یك بحران فراگیر قرار دارد و به اعتقاد خیلی از كارشناسان پاسخ درست و یا اشتباه به بحران كرونا می تواند مسیر تاریخی ایران را تغییر دهد، اهمیت مساله تا جاییست كه خیلی از كشورهای جهان كرونا را بزرگترین بحران خود بعد از جنگ جهانی دوم می دانند، بدین سبب در این نوشته تلاش شده با تاكید بر داده های آماری و علمی، راهبردها و استراتژی های پیش روی كشور برای مقابله با بحران كرونا مرور و هزینه های انسانی، اجتماعی و اقتصادی هر راهبرد بررسی شود.
به گزارش آجاك به نقل از ایسنا، دكتر سیدعلی حسینی اسفیدواجانی، دكتر رضا جعفری و دكتر عباس صابری متخصصان سیستم های پیچیده و از اعضای هیات علمی دانشگاه های شهید بهشتی و تهران با ارائه مقاله ای ضمن تشریح استراتژی های پیش روی كشور برای شكست كرونا و برآورد هزینه های انسانی، اقتصادی، و اجتماعی آن، تاكید كردند: اتخاذ یك سیاست تهاجمی كه مانند كشورهای چین و كره ظرف سه ماه بیماری را حدودا ریشه كن كند و ما را به زندگی عادی برگرداند بسیار بهتر از ماه ها زندگی در ترس با عواقبی غیرقابل پیشبینی است.
در مقدمه این مقاله كه در اختیار ایسنا قرار داده شده، آمده است: در بخش اول این مقاله كه با عنوان " نكاتی درباره همه گیری كرونا در جهان" در خبرگزاری ایسنا انتشار یافت، با تحلیل داده ها و با توسل به گزارش های مراجع بین المللی پاسخ چند سوال ارائه شد كه در ذیل می خوانیم.
• تعداد مبتلایان كرونا در زمانی كه مردم هنوز از شروع اپیدمی خبر نداشته و رفت و آمدهای عادی وجود داشته، در چند كشور اروپایی همانند ایتالیا و اسپانیا بر مبنای داده های سازمان بهداشت جهانی ماهیانه ده هزار برابر شده است. بدیهی است به محض شناسایی اپیدمی و اعلان حضور ویروس و تغییر رفتار مردم سرعت سرایت به طور قابل ملاحظه ای كاهش یاقته است. در عین حال در صورت عدم كنترل جدی، تعداد مبتلایان هنوز به راحتی می تواند ماهیانه ده ها برابر شود. در واقع سرعت سرایت تعجب آور این ویروس و قدرت غافل گیری آن موجب اعلام وضعیت جنگی در خیلی از كشورهای جهان شده است.
• شرط بندی بر روی گرمای تابستان برای كمك به مهار كرونا یك قمار بسیار خطرناك می باشد. بر مبنای داده های سازمان بهداشت جهانی در شرایط استوایی كشورهای فیلیپین و مالزی تعداد مبتلایان ماهیانه چند صد برابر شده؛ یك نرخ سرایت كماكان حیرت انگیز!
• بر اساس گزارش دولت چین از میان مبتلایان به كرونا ۱۹ درصد مبتلایان نیاز به تخت بیمارستانی دارند كه در این میان ۵ درصد نیز محتاج مراقبت های ویژه در آی سی یو خواهند بود.
• نرخ مرگ بیماری كرونا طبق آمار سازمان بهداشت جهانی كه از متخصصین زبده اپیدمولوژی بهره می برد ۳.۴ درصد اعلام شده كه در تحلیل ها از آن استفاده می نماییم.
• در صورت همه گیری میلیونی شانس بروز جهش ژنی و ظهور استرین های متفاوت ویروس منتفی نیست. منظور از استرین جدید آن است كه ویروس آنقدر جهش كرده كه گلبول های سفید بدن شما اگر یك دفعه با كرونا جنگیده باشد، كماكان استرین جدید را بعنوان دشمن نمی شناسد و باردیگر با یك كرونای جدید روبرو می شوید.
براساس این گزارش در این مقاله با عنایت به گزاره ها و اعداد ارائه شده فوق راهكارهای پیش روی كشور تحلیل و ارائه می شود.
سه استراتژی ممكن برای برخورد با همه گیری كرونا
در این راستا سه استراتژی وجود دارد كه در ادامه هر یك بررسی شده و هزینه های انسانی، اجتماعی و اقتصادی آن برآورد می شود.
استراتژیهای پیش رو عبارتند از:
استراتژی اول: ایمنی جمعی (ایمنی گله ای)
استراترژی دوم: اپیدمی كنترل شده یا ایمنی جمعی تدریجی
استراتژی سوم: اتخاذ سیاست تهاجمی مقابل ویروس!
تشدید شرایط قرنطینه فعلی به مدت یك ماه، رهگیری بیماران، ایزولاسیون، بهبود زیرساختها جهت ایجاد فاصله فیزیكی و یا اجتماعی و قطع زنجیره سرایت ویروس در دو ماه آینده
استراتژی اول: ایمنی جمعی (ایمنی گله ای)
استراتژی اول ادامه ایزولاسیون نیم بند فعلی است كه در اواخر فروردین سست تر شد، گرچه سیاست های خوب پیشگیری از مسافرت پیاده شده است، با این وجود در برخورد با ویروسی با این قدرت سرایت، سطح ایزولاسیون فعلی عملا قادر به مهار بیماری نخواهد بود، هر چند نرخ رشد را محدودتر می سازد.
نكته اینجاست كه بخش بزرگی از جامعه كه از هفته ها پیش به خودقرنطینگی روی آورده، در هفته های آینده و خصوصا نیمه دوم فروردین ماه از خانه نشینی خسته شده و به تدریج از منزل خارج خواهند شد. در این صورت نوع شدید همه گیری در اواخر فروردین و در طول اردیبهشت و خرداد بروز خواهد نمود.
همان گونه كه گفته شد بر مبنای داده های سازمان بهداشت جهانی تعداد مبتلایان در كشورهای استوایی مالزی و فیلیپین ماهیانه چند صد برابر شده است. این نرخ رشد تعجب آور نشان داده است سرایت این ویروس در بهار و تابستان امكان دارد با شدت بالا ادامه یابد و ما خواه ناخواه احیانا در اواخر بهار از نقطه بدون بازگشت عبور نماییم و وارد فاز ایمنی جمعی شویم.
باید در نظر داشته باشیم كه در پرتو ایمنی جمعی یك همه گیری چندین میلیونی می تواند رخ دهد كه به صدها هزار و یا میلیون ها تخت بیمارستانی نیاز خواهد داشت (با نسبت ۱۹ درصد مبتلایان). برای یك همه گیری پنج میلیونی شما نزدیك به یك میلیون تخت بیمارستانی نیاز دارید. دقت نماییم كه بعد از شنیده شدن حضور كرونا اكثریت جامعه به خود قرنطینگی روی آورد. اگر فرض نماییم در اسفند ماه ۷۵ درصد جامعه به خودقرنطینگی روی آورده باشند و ۲۵ درصد آزادانه در خیابان می گشتند، با خروج ۵۰ درصد افراد خود قرنطینه از خانه در اواخر فروردین، تعداد افراد در خیابان و در معرض سرایت ناگهان سه برابر می شود. با خروج این افراد از خانه نرخ رشد نه ۳ برابر كه ۹ تا ۶۰ برابر اسفند ماه می شود (محاسبه در پانوشت).
طبق آمار رسمی وزارت بهداشت تعداد مبتلایان طی سی روز از ۳۸۸ در تاریخ نهم اسفند به ۳۵۴۰۸ در نهم فروردین افزایش یافته است. طبق این داده ها تعداد مبتلایان طی یكماه نزدیك به صد برابر شده است. حال اگر تعداد افرادی كه به خیابان میروند سه برابر جمعیت اسفند ماه شود نرخ رشد ماهیانه نه صد برابر كه عددی بین ۹۰۰ تا ۶۰۰۰ برابر خواهد بود. البته اگر كسری از جامعه مبتلا شوند نرخ رشد كاهش یافته، به اشباع نزدیك شده و سرعت سرایت كاسته می شود. به هر حال ظرف یك تا سه ماه وارد فاز همه گیری اكثریت جامعه می شویم و امكان دارد میلیونها نفر مبتلا شوند.
دقت نماییم همانطور كه در قسمت اول اشاره كردیم ۱۹ درصد مبتلایان به تخت بیمارستانی نیاز خواهند داشت و معلوم نیست در نبود تخت های بیمارستانی لازم، چند درصد از افراد نیازمند درمان های حمایتی همچون اكسیژن زنده بمانند، در همه گیری میلیونی نرخ مرگ عددی متفاوت می باشد.
حتی معلوم نیست افرادی كه زنده می مانند بواسطه فقر چند روزه اكسیژن از چه بیماری های مغزی و عصبی در آینده رنج خواهند برد. در صورت عدم پذیرش بیماران در بیمارستان ها و تجمع همراهان و تاثیر سوء آن بر مردم در حالتی كه بیمارستان ها دیگر توان پذیرش بیمار جدید را نخواهند داشت، سطح استیصال و یاس و وحشت جامعه چندین برابر می شود و عواقب اجتماعی چنین اتفاقی قابل پیشبینی نیست. با بروز چنین بحرانی و مرگ صدها هزار نفر، موج دوم و شدید خود قرنطینگی آغاز خواهد شد، در سایه وحشت از چنین اتفاقی معاملات در بازارهایی همانند بازار املاك و مسكن به شدت كاهش خواهد یافت. قشری كه توان مالی دارد تلاش خواهد نمود به خودقرنطینگی چند ماهه تا آمدن واكسن دست بزند كه این امر به كاهش شدید تولید در كشور می انجامد، ازاین رو تبعات بعدی چنین اتفاقی جدی خواهد بود. از طرف دیگر بخش بزرگی از كارگران بیكار خواهند شد و كشور و جامعه امكان دارد در شرایط بسیار بحرانی قرار گیرد.
نكته دیگری كه این روزها مطرح شده آن است كه تاثیر تخریب ویروس در افرادی كه حالت بسیار شدید و بحرانی بیماری را تجربه می كنند، امكان دارد همیشگی و یا دراز مدت باشد (منبع ۲ و منابع ذكر شده در آن). در صورت صحت این تحلیل ها اپیدمی اثرات ماندگار بر زندگی افراد و ضمنا هزینه ماندگار بر سیستم بهداشتی، درمانی و اقتصادی كشور تحمیل خواهد نمود.
نكته خطرناك دیگر آن است كه در صورت بروز چنین همه گیری ای و تكثیر بسیار زیاد ویروس، امكان دارد جهش هایی در ویروس رخ داده و استرین های (وررژنهای) جدیدی ظهور كند كه برای سیستم ایمنی افرادی كه یكبار بیماری را تجربه كرده، ناشناخته باشد. دقیقا شبیه اتفاقی كه برای ویروس آنفلوآنزا رخ می دهد. در اینصورت افرادی كه یكبار بیماری را تجربه كرده اند در برخورد با ویروس جدید هیچ گونه ایمنی نخواهند داشت.
بگونه ای كه هر ساله به دنبال تكثیر ویروس آنفلوآنزا در بدن انسان ها و حیوانات ورژن های(استرین های) جدید آنفلوآنزا ظهور می كند. شدت تغییرات به حدی است كه بااینكه واكسن آنفلوآنزا هر ساله از آخرین ورژن های ساله گذشته تهیه می شود، كماكان تنها ۴۰ درصد از ویروس های نوظهور را پوشش می دهد و برای ۶۰ درصد موارد بدن شما در برخورد با ویروس هیچ گونه ایمنی ای ندارد.
ظهور ورژن جدید ویروس؛ ویران كننده تر از سطح انتظار
ازآنجاكه سرعت سرایت آنفلوآنزا در مقایسه با كرونای جدید ناچیز است و همین طور رشته سرایت با گرما قطع می شود، جامعه بشری تجربه ظهور همزمان دو استرین را در كنار هم ندارد. در مورد كرونا اما مشكل اصلی سرعت سرایت سرسام آور آن و قدرت سرایت در سرما و گرماست. در صورتی كه بخشی از جامعه با استرین فعلی درگیرند استرین جدید به سرعت جامعه را در برگرفته و موج جدید مبتلاشدن را به راه می اندازد.
سوالی كه اینجا مطرح می شود این است كه مشكلات ناشی از حضور همزمان دو استرین چیست؟
- احتمال فروپاشی كامل سیستم بهداشتی درمانی
وجود همزمان دو استرین كشنده عملا سیستم درمانی را فلج می كند چونكه در تخت های بیمارستانی بیماران با استرین های مختلف ویروسی توسط یكدیگر آلوده شده و شانس نجات آنان از حمله همزمان دو استرین كاهش قابل ملاحظه ای پیدا می كند.
تصور كنید بیماری كه در روز هفتم بیماری از ضعف بدنی رنجور بوده و بخش هایی از ریه اش لطمه دیده و گلبول های سفیدش در حال جنگ با ویروسند، با ویروس بیمار تخت دیگر كه یك استرین متفاوت می باشد آلوده می شود. در این شرایط پیش از آنكه گلبول های سفید ویروس جدید را بشناسند، ویروس جدید ریه ها و ارگان های لطمه دیده را به كلی نابود می كند. عملا تنها راه نجات داشتن یك تخت اختصاصی در یك بیمارستان اختصاصی با یك پزشك اختصاصی برای هر بیمار است.
اصلی ترین تاثیر وجود استرین های مختلف ویروس در مورد كرونا می تواند بسته شدن بیمارستان ها باشد. دقت كنید كه سرعت سرایت كرونا بسیار بسیار سریع تر از آنفلوآنزاست و استرین جدید نیاز به زمان یكساله برای توسعه ندارد و براحتی سطح وسیعی از كشور را همزمان با موج همه گیری استرین قبلی در می نوردد. در پرتو تكثیر استرین جدید شانس ظهور استرین دیگر بروز یافته و ویروس با هر بار تكثیر در بدن بیماران شانس جهش پیدا می كند. با تكثیر در بدن دهها میلیون انسان شانس جهش های زیاد رخ می دهد كه عواقب آن فعلا قابل پیشبینی نیست.
- افزایش تصاعدی ریسك
همانطور كه گفته شد هنوز اثرات بلند مدت ناشی از لطمه های ویروس بر بدن بهبود یافتگان كرونا مشخص نمی باشد. خصوصا كسانی كه وضعییت ذات الریه حاد را تجربه كرده اند. اگر ریه این افراد پیش از برخورد با ویروس جدید به طور كامل بازسازی نشده باشد، این گروه جزو افراد با با ریسك بالا در موج استرین جدید خواهند بود، ازاین رو جمعیت افراد پر ریسك با ظهور هر استرین جدید امكان دارد افزایش یابد.
- احتمال ظهور نوع تهاجمی تر ویروس
شناخت فعلی ما از ویروس كرونای جدید كم است. آیا كارشناسان طرفدار ایمنی جمعی می توانند با قطعیت اعلام كنند كه احتمال ظهور یك ویروس تهاجمی كه شاید این دفعه جوانان و كودكان را نیز مورد حمله قرار دهد، منتفی است؟
- بازمانده از واكسن جدید
در مورد واكسن نیز باید گفته شود كه در خوشبینانه ترین حالت، كشورهای صنعتی تلاش می كنند یك واكسن برای پاییز آینده آماده كنند. در عین حال معمولا ایجاد ظرفیت تولید زمان بر است و علی الاصول طی زمستان آتی اولویت با افراد با ریسك بالا خواهد بود و نه همه مردم. در هر صورت در زمان ارائه واكسن جدید، در صورت ظهور چند استرین در كشور تا زمان جمع آوری نمونه همه استرین ها، عملا واكسن برای مردم ما كارایی نخواهد داشت و ما همچون كشورهایی خواهیم بود كه از شانس استفاده سریع از واكسن محروم می شویم.
- اثرات اقتصادی ظهور همزمان استرین های جدید
ویروسی با این قدرت سرایت اگر استرین های جدید پیدا كند و امواج استرین های مختلف آن همزمان به كشور حمله كنند نتایج غیرقابل پیشبینی به بار خواهد آورد. خود قرنطینگی بخش بزرگی از جامعه و قطع زنجیره های تولید و خدمات، تنها بخشی از نتایج آن خواهد بود. برآورد اثرات اقتصادی و اجتماعی چنین بحرانی غیر قابل پیشبینی است. از اقتصاددانان و جامعه شناسان خواهشمندیم تحلیل های مربوطه را در صورت بروز چنین اتفاقی عرضه كنند.
دلیل این كه هیچ كشوری نمی خواهد ایمنی جمعی را تجربه كند غیرقابل پیشبینی بودن اتفاقات پیش روی چنین سیاستی است. كشورهایی همانند انگلستان و آلمان كه چنین راهكارهایی را مطرح نمودند بسرعت توسط جامعه كارشناسی شان مورد بازخواست قرار گرفتند و این گزینه را به كلی از روی میز حذف كردند.
البته بودند معدود كارشناسانی در جهان كه طرفدار ایمنی جمعی بودند و مقالاتی نیز منتشر نمودند. اما در تمامی كشورهای جهان برآیند نظرات جامعه كارشناسی شان ریسك ایمنی جمعی را چنان بالا می دانست كه هیچ دولتی در نهایت تصمیمی بر انجام چنین سیاستی نگرفت، پس برآیند نگاه كارشناسی دركل جهان در مخالفت با ایمنی جمعی است. متاسفانه در كشور ما هم زمزمه های ایمنی جمعی توسط معدودی از كارشناسان حمایت می شد ولی خوشبختانه در كشور ما نیز اعمال محدودیت های جدید توسط ستاد كرونا نشان داده است كه چنین گزینه ای دیگر روی میز سیاستگذاران وزارت بهداشت و ستاد كرونا نیست.
در عین حال نویسندگان باردیگر آگهی می دهند كه عدم موفقیت قرنطینه داوطلبانه فعلی و خروج افراد خسته از قرنطینه در نیمه دوم فروردین می تواند كشور را به طور ناخواسته به چنین مرحله ای بكشاند. پس باید با اتخاذ یك استراتژی كارآمد، پیش از آنكه جامعه از قرنطینه خانگی داوطلبانه خود خسته شده و بیرون بیاید سیاست غربالگری و ایزولاسیون به نتیجه لازم رسیده باشد.
استراتژی دوم پیش روی كشور: اپیدمی كنترل شده یا ایمنی جمعی تدریجی
در این روش تلاش می شود راه های سرایت بیماری از راه كاهش تجمعات و كاهش تماس مشترك با سطوح كاهش پیدا كند. با افزایش ایزولاسیون افراد مبتلا و ایجاد فاصله اجتماعی، تعطیلی مراكز تجمع همانند مدارس و دانشگاه ها، رستوران ها و … تا زمان كشف ویروس سرعت سرایت كاسته می شود. همین طور بهبود زیرساختها برای ایجاد فاصله اجتماعی بیشتر شده و باتوجه به سرعت سرایت، سیستم حمل و نقل عمومی مانند شبكه مترو و یا اتوبوسرانی می تواند تعطیل شود.
در روش اپیدمی كنترل شده، با وضع قوانین خاص از منظر اقتصاد رفتاری تلاش می شود مردم به سمت رعایت فاصله اجتماعی سوق داده شوند. بعنوان نمونه یكی از مكان های ارتباطی گسترده مردم شبكه پولی و بانكی است كه می توان با در نظر گرفتن هزینه مردم را به استفاده از نرم افزارها و اپلیكیشن های موبایلی مجبور كرد، مثلا برای انتقال پول از راه اپلیكیشن های موبایلی، نسبت به استفاده از دستگاه عابربانك و یا از راه باجه شعب بانكی، كارمزد كمتری در نظر گرفته شود. با ایجاد چنین هزینه هایی مردم به سرعت به سمت پرداخت های موبایلی روی آورده و رفتن به بانك ها و عابر بانك ها كه از هاب های انتقالند كاسته می شود.
معایب استراتژی اپیدمی كنترل شده
- احتمال خارج شدن اپیدمی از كنترل
با سرعت سرسام آور سرایت ویروس امكان دارد در زمان هایی بدون آنكه ما بتوانیم رصد نماییم ناگهان در بخش هایی از جامعه سرایت جدی صورت گرفته و اپیدمی از كنترل بیرون برود، اتفاقی كه عملا شكست این سیاست را در آلمان نشان داد.
- بحران بهداشتی درمانی برای كشور
با صرف انرژی كادر درمانی و اختصاص فضاهای بیمارستانی برای درمان كرونا در بلند مدت عملا سیستم بهداشتی ظرفیت معمول خودرا برای رسیدگی به سایر بیماران (به غیر از كرونا) را از دست می دهد كه خود یك معضل بهداشتی و اجتماعی بزرگ برای جامعه خواهد بود. پس سرایت كنترل شده بحرانی جدی برای بیماران غیر كرونایی بوجود می آورد.
- ریسك ظهور استرین های جدید
اهمیتی ندارد كه یك جمعییت میلیونی به طور ناگهانی با ویروس آلوده شود و یا به طور تدریجی. تكثیر بیش از اندازه ویروس در بدن میلیون ها مبتلا در نهایت شانس ظهور استرین های جدید ویروس را بالا می برد كه با ظهور استرین جدید ما با مشكلاتی كه در استراتژی اول ذكر شد روبرو می شویم.
- تبعات اقتصادی
تبعات اقتصادی راهبرد سرایت كنترل شده زیاد است. ادامه حضور ویروس به ادامه خود قرنطینگی افراد ثروتمند و بخش مرفه تر قشر متوسط می انجامد. خانه نشینی طبقه مرفه كه عموما كارفرمای بنگاه های كوچك هستند، به كاهش و قطع زنجیره تولید و خدمات می انجامد و همزمان بیكاری را زیاد می كند. این امر می تواند یك ركود بسیار عمیق بوجود آورده و یك شوك بزرگ و كاهش شدید تولید ناخالاص ملی را به همراه آورد.
بیكاری كارگران عواقب سوء اجتماعی خواهد داشت. بیماری های ممتد افراد موجب مرخصی های زیاد و تبعات اقتصادی شده و به تشدید ركود دامن خواهد زد. خدماتی همانند رستوران ها و كافی شاپ ها، صنایع گردشگری و تفریحی، صنایع كشاورزی و… حتی اگر تعطیل نشوند به ركودی عمیق فرو خواهند رفت. حتی خرید اقلامی همانند البسه نیز بسیار كمتر خواهد شد و شبكه تجاری كشور با ریزش بهمنی ورشكستگی روبرو خواهد شد.
پس ادامه حضور كرونا امكان دارد ضربات جدی به صادرات كشور وارد كند. سایه ناامنی به افزایش پس انداز و كاهش هزینه ها دامن خواهد زد كه سمت تقاضا را با مشكل بیشتر روبرو كرده و تولید ناخالص ملی را بیش از پیش كاهش خواهد داد. ادامه حضور بیماری همین طور می تواند موجب كاهش معاملات در بازار، كاهش سرمایه گذاری بخش خصوصی و در نهایت فرار سرمایه ها از كشور شود.
- تبعات اجتماعی و روانی
با ادامه حضور ویروس خروج از خانه در هر حال كمتر خواهد بود و خانه نشینی و ترس از بیماری افراد و عزیزانشان تبعات اجتماعی و روانی بسیار به جا خواهد گذاشت. همچنین كاهش رفتن به محیط های تفریحی بر سطح افسردگی جامعه می افزاید.
بر این اساس عملا راهبرد سرایت كنترل شده همانند راهبرد ایمنی جمعی شكست خواهد خورد. نمونه بارز آن آلمان است كه كوشش كرد مردم را نسبت به رعایت فاصله اجتماعی قانع كند. در عین حال تعداد مبتلایان سریع تر از آنچه كه فكر می كردند گسترش یافت و به تغییر سیاست های آلمان در برخورد با كرونا انجامید.
استراتژی سوم: اتخاذ سیاست تهاجمی مقابل ویروس!
تشدید شرایط قرنطینه فعلی به مدت یك ماه، رهگیری بیماران، ایزولاسیون و بهبود زیرساخت ها جهت ایجاد فاصله فیزیكی یا اجتماعی و قطع زنجیره سرایت ویروس در دو ماه آینده از مهمترین شاخصهای این راهبرد است. راهبرد تهاجمی مقابل ویروس، عملا تنها و تنها راهبرد موفق و امكان دارد. این استراتژی عملا تنها طرح موفقی است كه روی میز تمامی كشورها قرار داشته و كمترین هزینه اقتصادی، انسانی و اجتماعی را داراست.
در این روش باید تعطیلی تمامی مراكز تجاری بجز مراكز خوراكی و بهداشتی اعلام گردد. سطح آگهی در رسانه ها نسبت به واقعیت خطرناك بیماری به مردم گفته شود، چونكه بخشی از مردم دركی از نرخ مرگ ۳.۴ درصد ندارند و مادامیكه در رسانه ها خطر گوشزد نشود، بسیاری این بیماری را جدی نمی گیرند. باید ذكر شود كه نرخ مرگ ۳.۴ درصدی به مدلول مرگ یك نفر از هر سی مبتلا است.
در ادامه این راهبرد، تا اختتام فروردین خروج از منزل باید فقط به قصد خرید اقلام ضروی مجاز باشد. محدودیت های بوجود آمده فعلی در كشور خوب است اما بسیارناكافی است. واقعیت آن است كه مسافرتهای بین شهری در ابتدای همه گیری دارای اهمیت بالایی بود و این روزها انتقال در داخل شهرها از اهمیت بسیار بیشتری برخوردار می باشد.
به عبارت دیگر برای داشتن یك ایزولاسیون موفق، اجتماع حتی دو نفر در سطح شهر باید ممنوع شود. همزمان كل خیابانها و كوچه ها باید گند زدایی شود. البته بعید است حتی ادامه قرنطینه تا اختتام فروردین نتیجه دهد و احیانا قرنطینه باید تا ۱۵ اردیبهشت و یا حتی اختتام اردیبهشت ادامه داشته باشد. در چنین فرآیندی بخش خوبی از زنجیره اپیدمی قطع می شود.
در این دوره اجرای دو حركت الزامی است. از یك سو باید اطلاعات تمامی افراد بیمار و ناقلین احتمالی ثبت گردد تا در صورت نیاز بعد از اختتام قرنطینه، افراد پر ریسك كماكان در منزل بمانند. در حركت دوم همزمان با قرنطینه باید نیازهای لجستیك و زیرساخت های لازم برای شروع فعالیت دوران بعد از قرنطینه تدارك دیده شود. موارد ذكر شده برای تغییر رفتارهای مردم در قسمت قبل همانند كاهش مراجعات به بانك ها ضروری می باشد.
راهبردهای ضروری بعد از اختتام قرنطینه:
اپلیكیشن هایی كه مسیر افراد را ثبت می كنند بایستی در گوشیها نصب شوند. هر شخص بیماری در آینده مشاهده شد، فی الفور اپلیكیشن افرادی را كه در اواخر دوران كمون با آن شخص هم مسیر بوده و یا در یك مكان بوده اند شناسایی می كند تا به قرنطینه خانگی ملزم شوند.
باید دو سمت رفتارهای اجتماعی لحاظ شود. اگر اشخاص به محض مشاهده علایم بیماری نهادهای بهداشتی را در جریان گذاشتند، هزینه های قرنطینه خانگی ایشان همانند حقوقشان برای مدت قرنطینه باید توسط دولت پرداخت گردد. در آن سو اگر افراد علیرغم داشتن علایم بیماری نهادهای بهداشتی را در جریان نگذارند و به خود قرنطینگی روی نیاورند علاوه بر اعلام جرم مقابل ایشان و ثبت سوء سابقه، مزایای معالجه رایگان را از دست بدهند.
بدیهی است دولت باید بودجه لازم برای بالا بردن استانداردها در وزارت بهداشت را تامین كند. در شرایط فعلی گرفتن تست كرونا بسیار خطرناك می باشد، چونكه بایستی در بیمارستانها صورت گیرد. این عمل موجب میشود افراد علامت دار ترجیحا به بیمارستان مراجعه نكنند. اگر میخواهیم یك راهبرد موفق ایزولاسیون داشته باشیم باید زمینه های لازم را فراهم آوریم. انجام تستها باید همانند كشورهای آسیای شرقی در فضای باز و خارج از بیمارستان صورت گیرد. خرید انبوه كیت فارغ از بودجه آن یك اولویت استراتژیك برای كشور است.
در زمان قرنطینه یكماهه تا ۱۵ اردیبهشت پیشنهاد می شود دولت به هر ایرانی كه اعلام نیاز كند به ازای هر نفر مبلغی برای مثال ۳۰۰ هزار تومان پرداخت كند. همین طور برای كلیه افرادی كه ادعای بروز مشكلاتی همانند اجاره خانه داشته باشند، باید یك وام كم بهره معادل حقوقشان واریز شود، البته در یك برنامه با بروكراسی بسیار سریع. در همین راستا ارائه وام به بنگاه ها خوب است. تجربه اما نشان داده در بروكراسی كشور ما نه سرعتی وجود دارد و نه می توان رد پارتی و رانت را حذف نمود. پس بخشی از بودجه بهتر است بصورت وام مستقیما در اختیار افراد نیازمند قرار گیرد، نه بنگاه های اقتصادی. شرایط كشور عملا شرایط جنگی است و بهتر است با دقت عمل شود.
تمامی كشورهای موفق جهان برای كنترل بیماری فقط و فقط استراتژی سوم را در پیش گرفته اند. در ژاپن، هنگ كنگ و سنگاپور زندگی روزمره ادامه دارد. حتی مدارس در سنگاپور كنار چین تعطیل نشده است. دلیل آن اعمال همزمان سیاست ردیابی بیماران و ناقلین و ایجاد فاصله اجتماعی است. بعید است واكسن تا تابستان سال آینده به دست عامه مردم برسد. پس گریزی از كنترل بیماری و ریشه كنی اپیدمی برای كشورها وجود ندارد. شكی نیست كه در نهایت تمامی كشورهای جهان مسیر چین، كره جنوبی، ژاپن و سنگاپور را خواهند رفت. این راهبرد كمترین هزینه اجتماعی و اقتصادی را دارد.
هزینه های اقتصادی استراتژی سوم
اگر دولت به هر ایرانی در یكماهه قرنطینه تا ۱۵ اردیبهشت مبلغ ۳۰۰ هزار تومان بپردازد بودجه ای برابر با ۲۴ هزار میلیارد تومانی لازم دارد. اگر فرض نماییم بعد از اختتام قرنطینه و ماه های بعد از آن به مدت شش ماه دولت ماهانه سی هزار مبتلا و فرد پر ریسك را شناسایی و قرنطینه كند و به آنها بر مبنای حقوق دریافتیشان و بطور متوسط هر نفر ماهیانه ۳ میلیون تومان بپردازد، بودجه ای برابر با ۵۴۰ میلیارد تومان لازم دارد. اگر حتی به ۱۵ میلیون خانوار كه نیاز فوری به پول برای اموری همانند اجاره و یا اقساط برای ایزولاسیون یكماهه دارند یك وام فوری با بهره كم ۳ میلیون تومانی پرداخت گردد بودجه ای برابر ۴۵ هزار میلیارد تومان مورد نیاز است و جمع موارد فوق یك بودجه ۷۰ هزار میلیارد تومانی لازم دارد. در یك تخمین چنین بودجه ای یك دفعه تورمی ۶ تا ۱۶ درصدی به تورم سالیانه كشور می افزاید(محاسبه مربوطه را در انتها متن آورده ایم).
البته می توان با فروش اوراق قرضه این دفعه تورمی را كم كرد. یك ماه تا دو ماه كاهش تولید، تولید ناخالص ملی را در حدود ۷ تا ۱۴ درصد می كاهد. دقت نماییم كه برخی از فعالیت های در رابطه با اقلام خوراكی و بهداشتی فعال می مانند.
در مجموع پیاده سازی طرح فوق می تواند تولید ناخالص ملی را هفت تا چهارده درصد در ابتدای كار كم كند و یك اثر تورمی ۶ تا ۱۶ درصدی ایجاد كند. البته هنوز شانس بروز ركود وجود دارد هر چند كه به زعم نویسندگان می توان با ایجاد راهكارهایی شانس ركود بعد از تعطیلات را كاهش داده و ایجاد رونق نمود.
این اثرات ذكر شده اما در مقایسه با اثرات تخریبی راهبردهای الف و ب خیلی كم هزینه تر است. در آمریكا نرخ بهره بانك مركزی صفر شده است. همین طور یك لایحه تحریكی دو تریلیون دلاری تعبیه شده كه این لایحه در كنار صفر كردن بهره بانكی می تواند اثرات تورمی بر دلار بگذارد و ارزش دلار را در جهان كم كند. در عین حال از دید سیاستگذاران آمریكا تورم و كاهش ارزش دلار در مقایسه با بحران اجتماعی و اقتصادی همه گیری ناچیز است. آمریكا در این میان تنها نیست و تمامی كشورها سیاست مشابهی را در پیش گرفته اند. بی گمان اثرات اقتصادی دو راهبرد اول مبارزه با كرونا بسیار بیشتر از روش سوم است. ضمن آنكه دو راهبرد اول ریسك های انسانی و اجتماعی بالایی را تحمیل می كنند.
شانس موفقیت طرح:
واقعیت آن است كه هیچ انتخاب كم ریسك دیگری وجود ندارد. این طرح باید به شكل جدی اجرا شود. عملا كشور در شرایط جنگی است. تمامی كشورهای اروپایی بحران فعلی را بزرگترین بحران خود بعد از جنگ جهانی دوم می دانند. برخی از كارشناسان اپیدمی معتقدند هر بیمار می تواند ۲ الی سه نفر را مبتلا كند. تخمین نویسندگان اما عدد بسیار بزرگتری است. بایستی تخمین بتواند نمودارهای اروپا را تولید نماید. نمودارهای رشد بیماری در ایتالیا در صورتی بدست می آید كه هر بیمار ۸ الی ۱۷ نفر را آلوده كند.
حال سوال اینجاست كه چگونه ایجاد فاصله اجتماعی و رهگیری و ایزولاسیون ناقلین، زنجیره بیماری را حذف می كند. اگر ایجاد فاصله اجتماعی و رعایت بهداشت هشتاد درصد ارتباطات را كم كند آنگاه هر بیمار می تواند دو تا چهار نفر را مبتلا كند. فرض نماییم در گرمای خرداد ماه این عدد به دو تا سه نفر كاهش پیدا كند. در اینصورت اگر شما از هر سه ناقل، دو نفر را شناسایی و ایزوله كنید جلوی رشد بیماری را گرفته اید. همین طور بواسطه بعد خانوار بالای سه، اگر دولت به محض اعلام علایم هر بیمار از او تست بگیرد و در صورت تست هزینه قرنطینه خانگی او و خانواده را بپردازد خود بخود زنجیره قطع خواهد شد. البته باید به اعداد شك داشت و پا را فراتر گذاشت. به عبارت دیگر باید تمامی افرادی كه در ایام پیش از بروز نشانه های بیماری با این شخص در تماس بودند نیز با دادن هزینه، قرنطینه خانگی شوند.
اپلیكیشن رهگیری مشخص می كند این شخص با چه افرادی در ایام پیش از بروز علایم بیماری در تماس بوده و ایشان نیز بایستی برای دو هفته خانه نشین شوند. از منظر اقتصاد رفتاری و روانشناسی باید از یكسو بدون غل و غش فورا پولی معادل حقوق این افراد به ایشان داده شود وگرنه افرادی كه صورت ضعیف بیماری را تجربه می كنند دولت را در جریان نخواهند گذاشت. از دیگر سو جریمه های سنگین جزایی مالی باید برای افرادی كه بیماری خودرا پنهان كنند در نظر گرفته شود. این جریمه بایستی چنان بزرگ باشد كه افراد بیماری خودرا پنهان نكنند. جریمه باید مضربی از خون بهای یك انسان باشد چونكه یك بیمار در صورتیكه به مكان های عمومی برود با جان دیگر افراد بازی می كند.(در نوشته بعدی مفصل تر به این مورد خواهیم پرداخت)
نویسندگان در بخش پایانی این مقاله مطرح كرده اند: شاید در نگاه اول مشكل به نظر بیاید اما آگهی می دهیم كه در صورت عدم اجرای گزینه سوم امكان دارد كه تاریخ این دوره ایران را در كنار بعضی دیگر از كشورهای جهان در كتاب های پزشكی برای آیندگان ثبت كند. بی جهت نیست كه خیلی از كشورهای صنعتی جهان این بحران را بزرگترین بحران خود بعد از جنگ جهانی اعلام نموده و وضعیت جنگی اعلام نموده اند. سطح آگهی در همه كشورهای جهان كه از جامعه كارشناسی قدرتمندی بهره می برند به مراتب بیشتر از سطح هشداری است كه برخی از كارشناسان خوشبین كشور ما گوشزد می كنند.
امروز هزینه كنترل بیماری بالاست. یكماه دیگر اما بدون شك هزینه بسیار بالاتر خواهد بود و اثرات تورمی و ركودی بسیار بزرگتری خواهد داشت. ضمنا آگهی می دهیم كه در صورت عدم پیگیری استراتژی مناسب امكان دارد ما نقطه بدون بازگشت را پشت سر بگذاریم و قرنطینه نیز بدون فایده باشد. پس خواستار بررسی هر چه سریعتر هشدارهای ذكر شده در این نوشته و اتخاذ سریع تر یك استراتژی مناسب می باشیم. در ضمن از ستاد كرونا و سیاستگذاران خواهشمندیم قبل از هر تصمیم گیری از بدنه كارشناسی كشور با زمینه های علمی مختلف برآوردهای خوشبینانه و بدبینانه را به طور مستقل گردآوری كنند، چونكه این بحران از جنس بحران هایی است كه یكصد سال یك دفعه ظهور می كند. پس تمامی برآوردها بایستی با وسواس خاص بررسی شود. هر چند مسیری كه عمده كشورهای جهان همچون كشورهای موفق آسیای شرقی در پیش گرفته اند برآیند نظر كارشناسی جهانی را در كشورهای موفق نشان داده است.
شایان ذكر است اتخاذ یك سیاست تهاجمی كه مانند كشورهای چین و كره ظرف سه ماه بیماری را حدودا ریشه كن كند و ما را به زندگی عادی برگرداند بهتر از ماهها زندگی در ترس با عواقبی غیرقابل پیشبینی است.
هشدارها و تبعات بی عملی
در انتها باردیگر آگهی می دهیم كه بی عملی در این روزها خواه ناخواه ما را به سمت گزینه اول یعنی ایمنی دسته جمعی یا ایمنی گله ای خواهد برد، چونكه خواه ناخواه جمعیتی كه داوطلبانه به قرنطینه خانگی رفته روزی خسته خواهد شد و از خانه بیرون خواهد آمد و ما وارد فاز همه گیری جمعی و تبعات ذكر شده در گزینه الف خواهیم شد، حتی اگر بخش بزرگی از جامعه خود قرنطینگی را ادامه دهند گسترش اپیدمی در بخش كوچكتر جامعه كه اهمیتی به اپیدمی نمی دهند میتواند ما را وارد فاز اپیدمی گله ای كند.
اگر تعداد مبتلایان از سطحی بالاتر برود دیگر ایزولاسیون بقیه جامعه بی فایده است. شما تمامی استانداردها را رعایت می كنید، اما اگر تعداد مبتلایان از عددی بیشتر باشد حتی وقتی برای خرید به سوپرماركت می روید احتمال دارد در هوایی كه تنفس می كنید قطرات عطسه بیماری باشد كه اخیرا عطسه كرده است. حتی اگر ایزولاسیون نیم بند جلوی اپیدمی گله ای را در تابستان بگیرد، علاوه بر ایجاد مشكلات اقتصادی و بهداشتی ذكر شده طی شش ماه بهار و تابستان، در پاییز آینده ما به سمت ایمنی گله ای خواهیم رفت و بحران های ذكر شده سر باز خواهد نمود. دقت نماییم كه احیانا یك یا دو مبتلا در اواخر دی و یا اوایل بهمن به كشور آمدند و این سونامی اپیدمی را به راه انداختند، ازاین رو اگر ما در اول پاییز ده هزار مبتلا داشته باشیم سونامی بسیار قدرتمندی شكل خواهد گرفت.
پس بهتر است سریعا سطح قوی برای راهبرد سوم در همین روزها شروع شود. ممنوعیت مسافرت بین شهرها خوب است اما خیلی كم است. در این روزها كه عملا كل كشور آلوده شده مهم تر از مسافرت های بین شهری سرایت داخل شهری است. ویروسی با این قدرت سرایت بایستی در شهرها و روستاها مهار شود. بایستی خودقرنطینگی خانگی یك ماهه در تمامی شهرها اجرایی شود. فقط خروج برای خرید اقلام ضروری مجاز باشد و طبیعتا افرادی كه در شبكه تولید و توزیع اقلام ضروری و بهداشتی كار می كنند بایستی مجاز به تردد باشند. مسافرت حتی در سطح شهر باید محدود به محلات باشد. ایزولاسیون باید شدت یابد و همزمان زیرساختهای لازم برای حفظ فاصله اجتماعی در انتها دوران قرنطینه ایجاد شود كه در نوشته های آتی به آنها میپردازیم.
در انتها یادی نماییم از شیخ اجل:
درختی كه حالا گرفته ست پای به نیروی شخصی برآید زجای
وگر همچنان روزگاری هلی به گردونش از بیخ نگسلی
سر چشمه شاید گرفتن به بیل چو پر شد نشاید گذشتن به پیل
گفتنی است كه در نوشته های آینده به جزئیات استراتژی و راهكارهای پیشنهادی منتج از علم شبكه های پیچیده در ایجاد فاصله اجتماعی و كاهش سرعت سرایت میپردازیم.
——————————————————————————
پ. ن: اثر تورمی بودجه ۷۰ هزار میلیارد تومانی چقدر است؟
اگر بازپرداخت وام های سه میلیونی از برج شش آغاز شود عملا ۲۶ میلیارد تومان تا آخر سال وصول میشود. پس كل نقدینگی تزریق شده در انتهای سال برابر با ۴۴ هزار میلیارد تومان است. اگر حجم پول را مبنا قرار دهیم، با برآورد ۲۸۲ هزار میلیارد تومان پول در كشور اثر تورمی بودجه مربوطه ۱۶ درصد خواهد بود. واقعیت اما آن است كه با وجود ضریب فزاینده نقدینگی بالای هفت و حجم بالای شبه پول اثر تورمی این بودجه كمتر از ۱۶ درصد است. اگر سرعت شبه پول را یك چهارم سرعت پول فرض نماییم آنگاه بواسطه وجود ۲۰۰۰ میلیارد تومان شبه پول اثر تورمی بودجه تنها ۶ درصد خواهد بود. البته با ضریب فزاینده فعلی به تدریج شبه پول افزایش خواهد یافت و برای نگاه داشتن تورم شش درصدی باید نرخ ذخیره قانونی افزایش یابد تا بانك ها كمك دولت را فرصتی برای افزایش نقدینگی قرار ندهند. بداهتا اعلام عدد دقیقتر نیازمند تحلیل داده های بیشتر حجم های پولی در كشور همراه با تورم مربوطه است. در سایه ركود و ترس، سرعت گردش پول كاسته می شود و اثر تورمی امكان دارد كمتر از برآوردهای فوق باشد. در آمریكا در سالهای بعد از ركود كبیر ۲۰۰۸ پایه پولی نزدیك به سیصد درصد افزایش پیدا كرد. با اینحال تورم خاصی ایجاد نكرد. یكی از دلیلهای اصلی آن سایه ورشكستگی های ۲۰۰۸ و چتر ناامنی و كاهش سرعت پول بود. در شرایط ترس كرونایی هم امكان دارد با كاهش معاملات سرعت پول كاهش پیدا كند و اثر تورمی بسته نجات اقتصادی كمتر از برآوردهای معمول باشد. در عین حال در سوی دیگر افزایش تورم خود سرعت پول را زیاد می كند. برآیند دو اثر امكان دارد یكدیگر را خنثی كند. نویسندگان بزودی یك تحلیل دقیقتر را بر مبنای تغییرات حجم پول و نرخ تورم و تغییرات سرعت پول در تورم های بالا با عنایت به داده های بانك مركزی ارائه خواهند داد.
پ. ن: اگر تعداد افرادی كه به خیابان میروند سه برابر اسفند شود سرعت سرایت ماهیانه چند برابر می شود؟
برای دادن پاسخ نیاز به داشتن اطلاعات از نوع تعاملات مردم است. با این وجود می توانیم یك تخمین ساده بزنیم. یك مبتلا به طور متوسط پنج روز طول میكشد تا بیماریش علامت دار شود، پس از پنج روز معمولا فرم شدیدتر علامت ها بروز می كند و شانس رفتن به بیمارستان و یا ماندن در منزل افزایش می یابد. افرادی كه فرم شدید بیماری را تجربه می كنند و به بیمارستان می روند دیگر قادر نیستند در خیابان به انتشار ویروس بپردازند. از طرف دیگر افرادی كه فرم ضعیف و ملایم بیماری را تجربه كردند تا چند روز بعد می توانند به سرایت بیماری بپردازند. پس اگر بخواهیم یك حدس داشته باشیم می توانیم فرض نماییم فاصله بین دو نسل از مبتلایان بین هشت تا پانزده روز است. حال اگر شانس سرایت سه برابر شود تعداد مبتلایان در یكماه بین ۳ به توان ۲ یعنی نه برابر(برای سمت ۱۵ روزه) و سه به توان سی هشتم یعنی شصت برابر می شود. این محاسبات اما یك تخمین است. اولا بایستی اطلاعات ما نسبت به قدرت سرایت در افرادی كه حالت های ملایمتر بیماری را تجربه می كنند بیشتر شود. ثانیا بایستی تفاوت الگوی رفتاری شهروندانی كه در خانه ماندند و شهروندانی كه در خانه نماندند شناسایی شود. در نبود این داده ها ما میتوانیم بازه هایی را حدس بزنیم كه این مورد عددی بین سه تا ۶۰ بود.
منابع:
۱.https: //www.isna.ir/news/۹۹۰۱۰۸۰۳۶۶۱/
۲.https: //www.businessinsider.com/coronavirus-survivors-lung-damage-ards-fcim-intensive-care-research-۲۰۲۰-۳
۳.https: //www.dw.com/en/covid-۱۹-recovered-patients-have-partially-reduced-lung-function/a-۵۲۸۵۹۶۷۱
كانال تلگرامی نویسنده اول: ۴.
t.me/complexityeconomy
منبع: آجاك
این مطلب آجاک را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترینهای مرتبط
نظرات بینندگان در این باره