رییس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران:
ایرانداک تنها مرجع همانندجویی در میان پایان نامه ها و رساله هاست
به گزارش آجاک، رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) درباره ی راه اندازی سامانه مشابهت یاب توسط دانشگاه آزاد، با اشاره به اینکه مجموعه ای مانند دانشگاه آزاد امکان فنی انجام همانندجویی را ندارد، اظهار داشت: قانون هم، ایرانداک را به عنوان تنها مرجع قرار داده است. همانندجویی صِرف دانشگاه آزاد در میان پایان نامه ها و رساله های دانشگاه های آزاد فارغ از عدم بلوغ نرم افزاری (به دلیل نوپا بودن آن)، برای کسب اطمینان از نبود سرقت علمی کفایت ندارد.
دکتر محمد حسن زاده در گفت و گو با ایسنا، در خصوص اقدام دانشگاه آزاد اسلامی جهت راه اندازی سامانه همانندجویی، اظهار داشت: راه اندازی سامانه همانندجویی به خودی خود ایرادی ندارد و هر سازمان و هر شرکتی می تواند همانندجویی انجام دهد. اما برای همانندجویی رسمی آثار علمی خصوصاً پایان نامه ها و رساله ها قانون مصوب مجلس شورای اسلامی را داریم که تمکین به آن قانون وظیفه همه دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی است. طبق تبصره ۹ قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی مصوب ۱۳۹۶ مجلس شورای اسلامی؛ همانندجویی پایان نامه ها و رساله ها و آن چه که در مؤسسه های آموزش عالی به عنوان علم تولید می شود، به پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) واگذار شده است. یعنی قانونگذار، همانندجویی رسمی را برعهده پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران گذاشته است.
وی اشاره کرد: بدین سبب همانندجویی به عنوان یک کار فناورانه و پژوهشی در هر سازمان و شرکتی می تواند وجود داشته باشد، ولی وظیفه همانندجویی رسمی و صدور گواهی مربوطه که برای دفاع از پایان نامه و پرداخت حق الزحمه استاد راهنما و غیره داشتن آن الزامی است، به عهده ایرانداک گذاشته شده است.
رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) به جزییات این قانون اشاره نمود و توضیح داد: همه مؤسساتی که در تولید و انتشار علم مشارکت دارند، همچون وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، حوزه های علمیه، دانشگاه آزاد اسلامی و سایر مؤسسات، برای اینکه بتوانند پرداخت دستمزد و حق الزحمه و موارد مربوط به ارتقای حاصل از پایان نامه و رساله را اعمال کنند، حتما باید همانندجویی را به شیوه رسمی انجام داده و پایان نامه و رساله را در پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران ثبت کرده باشند.
وی با اشاره به اینکه «انجام همانندجویی، قانون است»، اظهار داشت: ایرانداک از همان سال ها زیرساختی قوی و هوشمند به وجود آورده و اکنون بصورت روزانه به همه دانشگاه های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، حوزه های علمیه، دانشگاه آزاد اسلامی و سایر مؤسسه های آموزش عالی کشور خدمات ارائه می کند، البته دریافت خدمت از طرف تعدادی از این مراکز بصورت محدود انجام می گیرد.
حسن زاده به لزوم اجرای قانون اصرار کرد و اظهار داشت: امیدواریم به زودی برای اینکه قانون را با قدرت و بصورت مؤثر اجرا نماییم، همه دانشگاه ها و مؤسسات به وظایف قانونی خودشان عمل کنند و پایان نامه ها و رساله های خودشان را برای همانندجویی و دریافت گواهی همانندجویی به سامانه پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)، ارسال نمایند.
وی با اشاره به اینکه «در حوزه پایان نامه ها و رساله ها، هیچ مؤسسه ای و هیچ سازمانی در ایران، نمی تواند ادعای همانندجویی کامل و جامع داشته باشد»، اشاره کرد: ایرانداک حدود ۵۴ سال است که از نخستین پایان نامه هایی که در ایران دفاع شده تا تازه ترین پایان نامه هایی که دفاع می شود، را گردآوری کرده است و از این گنجینه باارزش دانش برای همانندجویی استفاده می شود تا پایان نامه و رساله ای که درحال دفاع است، با سایر مدارک علمی دارای مشابهت غیرمتعارف نباشد.
این استاد علم اطلاعات و دانش شناسی، اشاره کرد: بر همین اساس هیچ مرکزی غیر از پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) برمبنای قانون نمی تواند ادعا کند که من همانندجویی می کنم و گواهی همانندجویی صادر می کنم. دلیل اصلی این است که آنها گنجینه جامع پایان نامه ها و رساله ها را در اختیار ندارند و به سبب نداشتن گنجینه جامع دانش؛ این اقدام نه قانونی و نه امکان پذیر است. ایرانداک در این عرصه تلاش نموده است روز به روز الگوریتم ها و سامانه های خودرا تقویت کند.
حسن زاده درباره ی اضافه شدن کتاب ها، مقالات، گزارشات دولتی و اسناد علمی به پایگاه «گنج» ایرانداک، اشاره کرد: مسئله مهم دیگر، این است که ایرانداک با همکاری نشریات، مقاله های فارسی را به گنجینه دانش خود اضافه کرده و بیش از ۵۰۰ هزار عنوان مقاله منتشرشده در مجلات داخل کشور را به گنجینه دانش همانندجویی افزوده است. همین طور با تفاهم نامه ای که با مرکز نشر دانشگاهی منعقد کرده ایم، کتاب های انتشار یافته آن مرکز نیز بصورت تمام متن در استخر دانش ایرانداک قرار گرفته است. گزارش های دولتی و همین طور اسناد علمی از قدیم در استخر دانش همانندجویی قرار گرفته اند. بدین سبب ما افتخار می نماییم، جامع ترین مجموعه اسناد علمی و قوی ترین الگوریتم همانندجویی را در اختیار داریم.
وی ابراز امیدواری کرد که این اقدامات بتواند به اجرای قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی و نهادینه شدن اخلاق پژوهشی در کشور کمک نماید.
رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) در پاسخ به «ادعای دانشگاه آزاد اسلامی در خصوص اینکه در بخشنامه اجرائی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی (مصوب سال ۱۳۹۸ در هیئت وزیران) عنوان شده که همانندجویی می تواند بوسیله ایرانداک و سامانه های هم تراز انجام گیرد»، اظهار داشت: این بحث مربوط به قانون نیست. اگر ما قانون مصوب مجلس شورای اسلامی را مبنای عمل قرار دهیم، در آن جا بصورت شفاف عنوان شده که همانندجویی باید توسط پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) صورت گیرد و موارد دیگری وجود ندارد. البته که اجرای قانون توسعه همه دانشگاه ها و مؤسسات به توسعه اخلاق پژوهش در جامعه که مایه آبروی ملی ما است، کمک شایانی خواهدنمود. انتظار می رود همه ذینفعان و دست اندرکاران از قانون مصوب مجلس تفسیر دقیق و معطوف به هدف غایی آن داشته باشند که همانا جلوگیری از تقلب در تدوین آثار علمی است.
وی افزود: فارغ از این موضوع، اگر در قانون هم وجود می داشت، باتوجه به اینکه مجموعه ای مانند دانشگاه آزاد اسلامی به منابع اطلاعاتی همچون پایان نامه ها و رساله ها، گزارشات دولتی و کتاب های منتشرشده در سطح وزارت علوم، وزارت بهداشت و... دسترسی ندارد، امکان فنی انجام همانندجویی را نخواهد داشت. کما اینکه قانون هم ایرانداک را به عنوان تنها مرجع قرار داده است. همانندجویی صِرف دانشگاه آزاد اسلامی در میان پایان نامه ها و رساله های دانشگاه های آزاد اسلامی فارغ از عدم بلوغ نرم افزاری (به دلیل نوپا بودن آن)، برای کسب اطمینان از نبود سرقت علمی کفایت ندارد.
حسن زاده اشاره کرد: در بخشنامه اجرائی این قانون، با یک هدف دیگر در تعریف ایرانداک گفته شده که «ایرانداک و مؤسسات هم تراز آن» و به سبب عدم مطابقت بخشنامه اجرائی با نصّ قانون، لازم است که بخشنامه اجرائی به زودی اصلاح گردد. امیدواریم این مورد اصلاح گردد تا بخشنامه اجرائی نیز این مشکل را نداشته باشد.
وی در پاسخ به «درخواست دانشگاه آزاد اسلامی در خصوص همکاری با ایرانداک»، اظهار داشت: پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران با همه طرف ها درحال همکاری است. همکاری مؤسسات با ایرانداک در صورت ثبت پایان نامه ها و رساله ها و همانندجویی آنها طبق قانون مدلول پیدا می کند.
رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) با اشاره تلویحی به منابع در دسترس دانشگاه آزاد اسلامی، اظهار داشت: با توجه به قدمت دانشگاه های وزارت علوم و تعداد دانشجویان تحصیلات تکمیلی از سالهای دور تا حالا مجموعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری سهم بالایی از پایان نامه ها و رساله ها را در اختیار دارند و علاوه بر آن دانشگاه هایی از زیرمجموعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مؤسسات آموزش عالی هم با پژوهشگاه درحال همکاری هستند. بنابراین، تعداد پایان نامه های خارج از سامانه پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران به نسبت بسیار کمتر هستند.
وی در خصوص رویکرد درآمدزایی از منابع علمی، اظهار داشت: این رویکرد متفاوت از همانندجویی است. آن چیزی که در ایرانداک در حال انجام می باشد، اجرای وظیفه قانونی می باشد که طبق قانون تکلیف شده است. اینکه هر دانشگاه و مجموعه ای از اسناد و مدارک علمی خودش درآمد بوجود آورد، حق قانونی آنها است و مشارکت در برنامه همانندجویی به مفهوم نفی امکان درآمدزایی مؤسسات دیگر همچون دانشگاه آزاد اسلامی نیست.
حسن زاده اشاره کرد: ایرانداک به هیچ عنوان به فروش پایان نامه و فایل تمام متن منابع، نمی پردازد و این کار را انجام نمی دهد. هر آن چه که دانشگاه ها به ایرانداک واسپاری می کنند و طبق قانون در سامانه های ایرانداک ثبت می کنند، پس از آن که دوره عدم انتشار سپری شد، همان گونه که در خود دانشگاه ها بصورت رایگان در اختیار دیگران است، توسط ایرانداک نیز در اختیار پژوهشگران قرار می گیرد. بنابراین، همانندجویی هیچ ارتباطی به درآمدزایی بوسیله پایان نامه ها ندارد.
رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) درباره اهمیت انجام همانندجویی، اظهار داشت: دانشگاه هایی که پایان نامه هایشان را در ایرانداک ثبت می کنند، از سرقت علمی جلوگیری می کنند. همانندجویی سبب صیانت از آثار علمی همه ثبت کننده ها توسط ایرانداک می شود و اگر یک سازمانی تصمیم گرفته باشد که فایل تمام-متن پایان نامه ها یا سایر منابع علمی خودش را بفروشد، یک تصمیم داخلی آن سازمان تلقی می شود و ارتباطی با همانندجویی ندارد. در پروسه همانندجویی منابع علمی در اختیار سامانه، در قالب یک کد مشخصی فقط برای تشخیص همانندی مورد استفاده قرار می گیرد و مؤسسات اگر بخواهند فایل منابع علمی خودرا در قبال دریافت پول در اختیار کاربران قرار دهند و درآمدزایی انجام دهند، فقط بوسیله سایت و سرور خودشان می توانند این کار را انجام دهند. این کار بوسیله هیچکدام از سامانه های ایرانداک صورت نمی گیرد.
وی با اشاره به اینکه با ثبت پایان نامه و رساله ها امکان رؤیت پذیری آنها بیشتر می شود، توضیح داد: باتوجه به اینکه روزانه میلیونها بازدید از وب سایت ایرانداک به انجام می رسد، اگر پایان نامه ها و رساله های هر دانشگاهی در مجموعه گنج ایرانداک قرار گیرد، امکان رؤیت پذیری و جستجوپذیری آنها بیشتر می شود.
وی افزود: اگر هم سازمان ها تصمیم بر این داشته باشند که طبق سیاست خودشان و توسط مجموعه خودشان به هر شکلی انتفاعی از منابع علمی خود بهره برداری کنند، به لحاظ فنی این امکان وجود دارد که منبع مربوطه بوسیله سرور ایرانداک جستجو و بوسیله سرور خود آن دانشگاه دانلود شود. بدین سبب هیچ تزاحمی بین درآمدزایی بوسیله اسناد علمی توسط دانشگاه ها و با آن چه که در همانندجویی به انجام می رسد، وجود ندارد.
رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) اشاره کرد: باز هم تکرار می کنم که همانندجویی یک تکلیف قانونی می باشد و همگان باید این تکلیف قانونی را به انجام برسانند و عملاً ایرانداک دراین زمینه با نیروهای انسانی و سامانه هایی که طراحی نموده و تدارک دیده، این کار را به خوبی انجام می دهد.
وی به ارتباط همانندجویی و کاهش سرقت علمی اشاره نمود و اظهار داشت: آمارهایی که ما در دسترس داریم، نشان دهنده سیر نزولی سرقت علمی و مشابهت بین آثار علمی پس از انجام همانندجویی است. یعنی از زمانی که همانندجویی را آغاز نموده ایم، میانگین مشابهت در اسناد علمی، از بالای ۶۰ درصد به کم تر از ۳۰ درصد رسیده است و این عددی است که بصورت میانگین در سطح دانشگاه ها وجود دارد. زمانی که در دانشگاه ها حضور پیدا می نماییم نیز این مساله را تک به تک به هیئت رئیسه دانشگاه ها اعلام می نماییم. انتظار می رود در دانشگاه هایی که پایان نامه ها و رساله های خودرا بصورت رسمی و قانونی همانندجویی نمی کنند، درصد مشابهت همچنان بالا باشد و این به آبروی جامعه علمی ما لطمه وارد میکند. فکر می کنم اگر همگان همکاری کنند، ما می توانیم به اجرای کامل قانون کمک نماییم. چونکه ما موظف به اجرای قانون هستیم.
حسن زاده در پاسخ به سؤال ایسنا در مورد راه های ملزم کردن مؤسسات به اجرای قانون و همانندجویی، توضیح داد: این موضوع دو وجه دارد؛ یک وجه آن فرهنگی است. ما خودمان را موظف کرده ایم که با شرکای خود مثل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی و حوزه های علمیه صحبت و مذاکره نماییم که این یک قانون است و اجرای قانون برای دستیابی به هدف عالی دستیابی به اخلاق پژوهش در جامعه علمی ما است. اگر هر قسمتی از این شرکای ما و هر بخش از دست اندرکاران تولید و انتشار علم در ایران در اجرای این قانون مشارکت و همکاری نکنند، به قانون شکنی کمک می کنند. ما باید به این مساله واقف باشیم که مشارکت ما در قانون امری است که برای بهتر شدن کارها باید انجام دهیم.
وی دومین وجه این الزام را استفاده از مکانیسم های نظارتی عنوان نمود و اظهار داشت: قاعدتاً ما اهرم مکانیسم های نظارتی را در اختیار داریم تا به سازمان های متولی مانند سازمان بازرسی کشور و سایر مراجع مراجعه نماییم و از شرکای خود درخواست نماییم که در اجرای قانون به وظایف خودشان عمل کنند و گرفتار ترک فعل نشوند.
رییس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) با اشاره به اینکه نگاه ایرانداک، نگاه قهری نیست، اظهار داشت: تا کنون ایرانداک این کار را انجام نداده است؛ چونکه ایرانداک یک مجموعه علمی-فرهنگی است و چشم و چراغ علم و فرهنگ این کشور بوده و است. نگاه ما نگاه قهری نیست، ولی اگر یک زمانی احساس نماییم که کار فرهنگی جواب نمی دهد، ما مجبور هستیم که به نهادهای نظارتی و بازرسی و مراجع مربوطه مراجعه نموده و از آنها درخواست کمک و بررسی نماییم. تا این لحظه ما این کار را انجام نداده ایم و امیدواریم دوستان ما نیز در اجرای قانون به ما کمک کنند. در آخر از رؤسا و مدیران دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی کشور و خصوصاً از استادان و دانشجویان و کارشناسان دانشگاه ها که در کنار پیشرفت علمی کشور در پاسداشت حقوق پدیدآوران با ایرانداک همکاری می کنند، سپاسگزاری می کنم.
منبع: آجاك
این مطلب آجاک را پسندیدید؟
(0)
(0)
تازه ترینهای مرتبط
نظرات بینندگان در این باره