توسط چند تن از اساتید و دانشجویان علوم پزشكی انجام شد؛
تحلیل پیچیدگی موضوع قرنطینه و همه گیری كرونا در ایران
آجاك: چند تن از اساتید و دانشجویان علوم پزشكی در چارچوب یك مقاله تحلیلی، با نگاهی به پیچیدگی موضوع قرنطینه در همه گیری كروناویروس، ضمن بررسی مزایا و معایب این مساله در شرایط فعلی كشور و تحلیل دیدگاه كارشناسان و مدیران، با تاكید بر اینكه چند بُعدی بودن چالش همه گیری نیازمند رویكرد جامع و بهره مندی از تخصص های مختلف است؛ تصمیم گیری در ارتباط با مساله قرنطینه را به درك جامع و عمیق از ابعاد مختلف بهداشتی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن منوط دانستند.
به گزارش آجاك به نقل از ایسنا در مقدمه این مقاله تحلیلی آمده است: "این روزها افراد بسیاری در موافقت یا مخالفت مساله قرنطینه شهرها و اماكن آلوده، دیدگاه های خودرا به صورت مختلف به خصوص در رسانه ها و شبكه های مجازی مطرح می كنند. هر دوگروه مخالفین و موافقین قرنطینه، مسؤولین، مدیران و كارشناسان سلامت را نیز در بر می گیرد و در این میان نبود درك جامعی از ابعاد مختلف موضوع مشهود است.
در این راستا، مخالفان و موافقان اغلب دلیلهای و شواهد اجرایی و علمی كافی به مخاطبین ارائه نكرده و بیشتر بیانات در هر دو طیف، احساسی و یا از نوع مرجعی بوده است. البته در این بین برخی نیز بوده اند كه در گذر زمان از گروه مخالفان به موافقان و یا برعكس پیوسته اند".
در ادامه این مقاله كه از طرف دكتر نسترن كشاورز محمدی، آرزو دهقانی، سمیرا محمدی، هادی محمدی، زاهد رضایی، مریم مرادی و سمانه شجاعی تهیه شده، آمده است: "طبیعی است اقناع مخاطب نیازمند استدلال است، پس برای كمك به روشن شدن بیشتر ابعاد ماجرای قرنطینه كردن، از چند روش برای جمع آوری دیدگاه های متنوع موجود استفاده شد. ابتدا نقطه نظرات حدود ۴۰ كارشناس بخش سلامت شامل مدیر، استاد دانشگاه، متخصص و كارشناس اجرایی با روش های حضوری و غیرحضوری جمع آوری شد. سپس محتوای چندین شبكه مجازی تخصصی هم اندیشی درباره كرونا و یا شبكه های مجازی و كانال های اساتید علوم پزشكی بررسی و مطالب مرتبط آن استخراج شد.
روش سوم، استخراج دیدگاه مدیران سلامت و یا مدیران سایر بخش ها و به خصوص سیاست، بوسیله مطالب انتشار یافته ایشان در ارتباط با قرنطینه به اشكال مختلف همچون مصاحبه و یا انتشار مقاله در رسانه ها و شبكه های مجازی بود. در نهایت مطالب جمع آوری شده، به روش تحلیل محتوای كیفی تحلیل شد تا ابعاد مسئله، دلیلهای مختلف هر گروه از مخالفین و موافقین برای انجام قرنطینه شهرهای آلوده، مزایا، معایب و موانع و تسهیل كننده های آن از دیدگاه این افراد استخراج شود".
بر اساس این گزارش، نتایج این مقاله تحلیلی به شرح زیر استخراج شد:
ذیربطان و تصمیم گیران متنوع قرنطینه
قرنطینه فقط یك موضوع مختص حوزه سلامت نیست كه وزارت بهداشت بتواند به تنهایی در مورد آن تصمیم گیری و اقدام نماید. قرنطینه ابعاد دیگری شامل ابعاد روانی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی دارد.
ضرورت توجه همزمان به مزایا و معایب قرنطینه
قرنطینه موجب پیشگیری سریع از عفونت، تمركز ارائه منابع، تمركز ارائه خدمات، كاهش مرگ و میر ناشی از همه گیری و كاهش بار سیستم درمان می شود، با این وجود قرنطینه معایب و موانعی نیز دارد كه باید به آن توجه گردد.
قرنطینه موجب ایجاد اختلال در روند عادی جامعه می شود
نكته اول اینكه قرنطینه موجب ایجاد اختلال در روند عادی جامعه؛ از سطح زندگی فردی و روزمره شهروندان تا روند جاری جامعه می شود. این اختلال دارای تبعات اقتصادی شامل ركود در بازار خُرد و كلان، تعطیلی ارائه خدمات، كاهش تجارت داخلی و خارجی، كاهش گردشگری، كاهش درآمد در خیلی از اصناف و همین طور تبعات سیاسی داخلی و خارجی و امنیتی و روانی است.
طبیعتاً اجرای قرنطینه مستلزم رسیدن به این جمع بندی است كه مزایا بر معایب آن غلبه كند. بنظر می رسد در ایران حداقل تابحال حاكمیت به این جمع بندی نرسیده است. ناگفته نماند كه سازمان جهانی بهداشت هم قرنطینه كامل شهرها را منوط به عملی بودن آن در هر كشور و در نظر گرفتن همه ابعاد این امر می داند.
دیدگاه كارشناسان و مدیران
۱. تفاوت دیدگاه در مورد زمان انجام قرنطینه
به اعتقاد برخی كارشناسان، گرچه قرنطینه یكی از راه های پیش گیری از انتشار یك عامل بیماری زای مهاجم به دیگران است، ولی زمان در آن نقش مهمی دارد. هر چه فاصله مشاهده نخستین مورد یك بیماری عفونی سریع الانتشار تا قرنطینه كم باشد، مدیریت بیماری آسان تر و هزینه اثربخش تر خواهد بود. پس پس از پخش همه گیری، بسته به شدت انتشار بیماری، قرنطینه كم اثر، بی اثر و یا می تواند نا ممكن باشد.
اهمیت زمان آغاز قرنطینه
با این استدلال برخی معتقدند حداقل در شرایط فعلی انجام قرنطینه بی مورد است. اما برعكس برخی معتقدند هنوز زمان انجام قرنطینه كامل یعنی رسیدن به نقطه بحرانی فرا نرسیده است. از دید این افراد، نقطه بحرانی یعنی زمانی كه انتشار ویروس از كنترل بیرون رود و در آن زمان انجام قرنطینه كامل و عمومی لازم است.
از دیدگاه برخی كارشناسان دیگر، هم اكنون قرنطینه كامل لازم اما ممكن نیست، پس فقط باید كنترل شدید اعمال شود. همین طور گروهی دیگر معتقدند هم اكنون نیز امكانپذیر است و باید كانون های آلوده را قرنطینه كرد. این در حالی است كه برخی مسؤولان بلند پایه كشور و نیز وزارت بهداشت اساساً معتقدند قرنطینه مربوط به دوران قدیم و دهه های قبل است و روش علمی دوران معاصر برای كنترل همه گیری ها محسوب نمی گردد. این دیدگاه از جانب برخی كارشناسان حیرت انگیز و حتی تاسف آور قلمداد شد.
۲. وجود بستر و پیش نیاز قرنطینه
برخی از كارشناسان معتقدند انجام قرنطینه موفق نیازمند آمادگی ساختار فرهنگی و اجتماعی جامعه برای پذیرش قرنطینه و عواقب آن بوده و از دید برخی كارشناسان، باتوجه به اتفاقات اخیر جامعه پیش از همه گیری، وضعیت اقتصاد و اهمیت ایام آخر سال برای بخش اقتصاد، احیانا مردم برای یك تغییر بزرگ دیگر و تبعات اقتصادی آن به خصوص وقتی بر آنها تحمیل می شود، آمادگی ندارند.
ضرورت توجه به ساختار فرهنگی، اجتماعی و مذهبی جامعه برای اجرای قرنطینه
برای مثال برخی معتقد بودند ساختار فرهنگی اجتماعی و مذهبی قم پذیرای قرنطینه نیست. البته برخی نیز اعلام نمودند گذر زمان نشان داد برخلاف برخی تصورات، بیشتر مردم قم عملا رفتارهایی جهت كاهش رفت و آمدهای اجتماعی خود برداشتند. در مورد رشت نیز برخی معتقد بودند به سبب گستردگی روابط اجتماعی و اقتصادی آن با شهرهای همجوار قرنطینه شهر نا ممكن و یا با مقاومت مردم روبرو می شود. البته برخی معتقد بودند صرف نظر از شرایط اخیر، كلا مردم ایران نسبت به هرگونه محدودیت و یا تغییر ناگهانی مقاومت می كنند، اما تعدیل تدریجی را می پذیرند. در مجموع دیدگاه غالب این بود كه مردم باید آمادگی همكاری جهت قرنطینه شدن را داشته باشند، وگرنه قرنطینه با مقاومت شدید مردم و گروه های جامعه مواجه خواهد شد.
آمادگی مسؤولین و زیرساخت های لازم
مساله دیگر آمادگی مسؤولین و وجود زیرساخت های لازم است. از دید برخی كارشناسان، موفقیت قرنطینه، مستلزم وجود یك سیستم قوی اطلاع رسانی، دانش به روز، ساختار قوی مدیریتی و حمایت و هماهنگی كامل بخش های مختلف جامعه به خصوص در سطح حاكمیتی، بودجه، نیروی انسانی، تجهیزات و زیرساخت های ارائه خدمات مختلف ازراه دور است.
از دید برخی كارشناسان شرایط اولیه جامعه در زمان همه گیری، شرایط طبیعی و مطلوبی نبود. بعنوان مثال، شرایط سیاسی خارجی و داخلی ایران، حوادث ماه پیش از همه گیری، وضعیت اقتصادی، همزمانی همه گیری با ایام انتخابات، توان مسؤولین و آمادگی آنها برای توجه و اقدام مناسب و بموقع در قبال همه گیری كرونا را تضعیف كرده بود. این امر امكان انجام قرنطینه الزامی گسترده را غیرممكن كرده و می كند.
نكته مهم یگر از دیدگاه برخی كارشناسان این بود كه وزارت بهداشت اساساً اعتقادی به قرنطینه كامل نداشت و آنرا سنتی و قدیمی قلمداد كرد و فقط به خواهش از مردم تاكید داشت. حتی برخی مسؤولین و كارشناسان سیاسی و دینی و حتی پزشكی، قرنطینه را امری سیاسی می دیدند و آنرا توطئه دشمن برای لطمه به كشور و یا باورهای مذهبی تفسیر می كردند. این فضا انجام قرنطینه را بسیار دشوار كرد.
اهمیت توجه به شرایط ملی و محلی
برخی كارشناسان معتقد بودند برای تصمیم گیری باید به تفاوت شرایط در ایران با كشورهای دیگر و نیز تفاوت ساختار فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی هر شهر و مكانی با شهر و مكان دیگر توجه داشته باشیم.
برخی معتقد بودند قرنطینه در كشور ما به دلایلی چون نبود بستر و پیش نیازهای آن كه در بالا ذكر شد، نیازمند دقت و توجه بیشتری است و در صورت اجرا شاید باید به روش متفاوتی حتی برای هر شهری در كشورانجام شود. سازمان جهانی بهداشت نیز بر ضرورت توجه به شرایط محلی در اجرای همه سفارش های جهانی مربوط به سلامت و ازجمله همه گیری كرونا تاكید می كند.
جدول خلاصه مزایا، معایب و موانع قرنطینه مطرح شده از طرف كارشناسان و مدیران
مزایای قرنطینهمعایب قرنطینهموانع قرنطینه اجباری
-پیشگیری سریع از انتشار بیماری عفونی
-كاهش مرگ و میر
-تمركز ارائه خدمت و منابع
-كاهش بار سیستم بهداشت و درمان
- نیازمند منابع بسیار
- تبعات روانی برای افراد در قرنطینه و خانواده آنها و نیز در سطح جامعه
- تبعات سیاسی قرنطینه شهرها و اماكن حساس
-تبعات اقتصادی برای خانواده ها و دولت
-تبعات امنیتی
-عدم آمادگی كامل دولت و نظام سلامت
-نبود برنامه، مدیریت همه گیری ها و یا عدم امكان اجرای آن توسط وزارت بهداشت و دولت
-عدم تمركز لازم تصمیم گیری و اجرایی مدیریت همه گیری
-عدم همكاری و پشتیبانی لازم برخی سازمان ها و نهادها و اصناف و شركت ها با وزارت بهداشت
-نبود امكانات كافی برای انجام قرنطینه كامل شهرها و مكان های آلوده (به خصوص نیروی انسانی و زیرساخت های فنی و ارتباطی لازم برای ارائه خدمات تامین نیازهای روزمره مختلف خانواده ها، مرزبانی شهری، مراقبت شهری و... )
-سیاسی و احساسی شدن موضوع
-احتمال عدم تحمل مردم برای محدودیت جدید باتوجه به شرایط ماقبل همه گیری در جامعه و حساسیت های فرهنگی و اقتصادی برخی گروه های جامعه
درس های آموخته شده از اشتباهات
از دید برخی كارشناسان، نظام سلامت باید بلافاصله پس از همه گیری چین، اقدامات لازم را برای آگاه سازی مردم، افزایش دانش همگانی و نیز توجه و دانش مسؤولان ارشد كشور انجام می داد. البته برخی معتقد بودند ممكنست وزارت بهداشت دراین زمینه تلاش نموده باشد و بنا بر مسائلی تصمیم گیری با تاخیر انجام شده باشد. این تاخیر به هر علت تبعات گوناگون و قابل توجهی را بهمراه داشته است.
همچنین برخی معتقدند در اجرایی كردن قرنطینه اگر ابتدا به درستی مفهوم و مقصود از قرنطینه به شكل علمی و صحیحی به ذیربطان شامل مسؤولین و مردم توضیح و اهمیت و لزوم آن آموزش داده می شد، به احتمال خیلی زیاد منجربه جلب اعتماد بیشتر، درك درست تر و همكاری بهتر مردم و مسؤولین می شد. در این صورت شانس موفقیت بیشتری وجود داشت.
درس دیگری كه می توان گرفت، این است كه سیاست زدگی موضوعات سلامت می تواند موجب بُغرنج شدن اوضاع و عدم تصمیم گیری های مناسب و بموقع برمبنای دانش علمی شود.
اشتباه دیگر عدم برقراری ارتباط مناسب، شفاف و توام با اعتماد بین مردم و مسؤولین نظام سلامت نه تنها برای قانع كردن مخاطب نسبت با موضوع و یا سفارش های ارائه شده، بلكه برای دریافت بازخورد و جلب مشاركت مردم و گروه های نخبگان برای چاره اندیشی بود.
اشتباه دیگر از دید برخی كارشناسان، نبود درك، رویكرد و دانش جامع چندوجهی و چند تخصصی در مدیریت همه گیری بود. گرچه درمان بیماری ناشی از كرونا ویروس در سطح فردی، یك مسئله پزشكی است و در حیطه دانش پزشكان، اما درك همه گیری آن فراتر از دانش موجود پزشكی است. سایر علوم مثل ارتقای سلامت، بهداشت عمومی، بهداشت محیط، بهداشت حرفه ای و علوم پایه ای چون فیزیك، ریاضی، جامعه شناسی، روانشناسی و اقتصاد، نمونه علوم و متخصصانی هستند كه در زمینه همه گیری بیماری های عفونی دارای نظریه ها، ابزار، تحقیقات و دانش هستند كه در صورت استفاده می توانست ضامن موفقیت چشم گیری در مدیریت كرونا در كشور باشد.
تكیه صرف بر دانش پزشكی و رویكرد پزشكی صرف از دید برخی كارشناسان اشتباه مهمی بود كه در آینده نباید تكرار شود. چند بعدی بودن چالش همه گیری نیازمند رویكرد جامع و بهره مندی از تخصص های مختلف است.
ضرورت ایجاد درك جامع و عمیق از ابعاد مختلف بهداشتی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی قرنطینه
در اختتام این مقاله تحلیلی اینگونه نتیجه گیری شده كه نه تنها همه گیری بیماری ناشی از كرونا، بلكه مدیریت آن نیز یك مسئله چندبعدی، چند متغیره و دارای ذیربطان مختلفی است، پس درك جامع و عمیقی از ابعاد مختلف بهداشتی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آنرا می طلبد. بطور قطع این همه گیری و بحران، آخرین مورد این قبیل از همه گیری ها نخواهد بود و در آینده بیماری های دیگری در جهان و ایران همه گیر خواهد شد، پس در صورت كسب درك جامع و عمیق مسئله پیش از شتاب برای ارائه چاره و اجرای آن و همین طور درس گرفتن از موفقیت ها و شكست های جمعی و فردی، برای آینده آماده تر خواهیم بود.
به نظر می رسد واكنش و پاسخ بموقع، برقراری ارتباط مناسب، آموزش مؤثر به گروه های ذیربط، رویكرد جامع چندتخصصی به درك و حل مشكل مواردی است كه نظام سلامت می تواند و لازم است به تقویت آنها بپردازد. در شرایط كنونی اتفاق نظر بر روی لزوم قرنطینه های محلی و هدفمند الزامی و قرنطینه اختیاری حداكثری است. امید است این مطلب به روشن شدن موضوع و درك عمومی بهتر از پیچیدگی مساله كمك نماید.
این مطلب آجاک را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترینهای مرتبط
نظرات بینندگان در این باره