در پژوهشی بمنظور حفاظت از خاك بررسی شد
اثرات مالچ پاشی با مواد نفتی بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک
آجاک: صیانت از خاک در مقابل انواع فرایندهای لطمه زننده، یکی از مهم ترین ماموریت های سازمان های حفظ منابع طبیعی است و باید به شکل ویژه ای مورد توجه قرار گیرد. پژوهشگران کشورمان در یک پژوهش، بر نقش واقعی و طولانی مدت مالچ های نفتی در این خصوص تمرکز کرده و فواید و مضرات آنها را بررسی نموده اند.
به گزارش آجاک به نقل از ایسنا، خاک، زیستگاه بخش عظیمی از موجودات زنده زمین و یکی از منابع مهم و اساسی در تامین احتیاجات و نیازهای اولیه و ضروری انسان است و تخریب آن سبب ایجـاد خسارات فراوانی به جنبه های مختلف زندگی موجودات زنده می شود. فرسایش بادی یکی از فاکتورهای مهم تخریـب خـاک بـه شـمار می رود. این نوع فرسایش، یک پروسه طبیعی است که در خاک های لخت، با سرعت زیاد باد و پوشش گیاهی کم رخ می دهد و بیش از یک سوم سطح زمین ها را تحت تاثیر خود قرار می دهد. این پروسه در اثر فعالیت مکانیکی بـاد موجـب تخریب سطح خاک، سست شدن، برداشت خاک سطحی و بدنبال آن، هجوم ماسه های روان و خسارات فراوان به جنبه های مختلف زندگی انسان می شود.
بنا بر گفته صاحبنظران، برای کاهش خسارات ناشی از هجوم ماسه های روان بطور معمول از روش های مختلفی استفاده می شود. یکی از این روش ها پوشش سطح خاک توسط مواد مختلف تحـت عنـوان مـالچ است و یکی از رایج ترین مالچ های مورد استفاده در ایران از دهه ۴۰ تاکنون، مالچ نفتی است که از فرآورده های سنگین نفتی تشکیل شده و بعد از ذوب با دستگاه های مخصوص روی ماسه های روان پاشیده می شود. مـواد نفتی بطور طبیعی به سختی تجزیه می شوند و برای مدت طولانی در محیط باقی می ماننـد. تا حالا نظـــرات متفاوتی در رابطه با تأثیر استفاده از مالچ نفتی بر خصوصیات خاک و محیط زیست بیـان شـده اسـت کـه ضرورت بررسی دقیق تر تأثیر مالچ نفتی بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک را بیان می دارد.
دراین زمینه، پژوهشگران دانشگاه گرگان، دانشگاه تهران و دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان تحقیقی را طرح ریزی و اجرا کرده اند که در آن، اثرات مالچ پاشی با مواد نفتی بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مورد بررسی دقیق تری قرار گرفته است.
آنها جهت بررسی خصوصیات خاک، نمونه های خاک از عرصه های مالچ پاشی شده ماسه زارهای شهرستان حمیدیه استان خوزستان را در دوره های زمانی مختلف برداشته و در آزمایشگاه، بررسی کردند.
برمبنای یافته های این تحقیق، مالچ نفتی در صورتیکه همراه با نهال کاری موفقیت آمیز باشد، می تواند سبب بهبود کیفیت خاک در بلندمدت شود.
در این رابطه، سلمان زارع، محقق دانشگاه گرگان و پنج همکار دیگرش در این تحقیق می گویند: «نتایج نشان داد مالچ نفتی سبب تغییرات مدلول دار و قابل توجه در وضعیت فیزیکی و برخی خصوصیات شیمیایی مانند pH، EC، بی کربنات، کلر، پتاسیم، سدیم، فسفر و منیزیم می شود که بیشترین تغییرات محدودکننده در منطقه کوتاه مدت رخ داده است».
آنها می افزایند: «با گذشت زمان، تغییرات ایجادشده به نفع طبیعت در راستای بهبود کیفیت خاک، حاصلخیزی و کنترل ماسه های روان بوسیله بالا بردن رطوبت خاک و استقرار پوشش گیاهی در راه حرکت ماسه های روان بوده است».
نتایج پژوهش فوق در کنار سایر تحقیقات انجام شده اثبات می کنند که مواد نفتی به مرور زمان در معرض پالایش زیسـتـی قـرار می گیرند.
به اعتقاد زارع و همکارانش، «در منطقه ای که امکان هیچ نوع عملیات احیایی نباشد، ولی در حضور مالچ نفتی بتـوان استقرار پوشش گیاهی را به همراه داشت، در درازمدت، حاصلخیزی خاک و بهبود برخی خاصیت های فیزیکی و شیمیایی صورت می پذیرد. اما در کوتاه مدت، مالچ نفتی موجب افت کیفیت تعدادی از خصوصیات خاک می شود».
این پژوهشگران می گویند: «در نتیجه در استفاده از مالچ نفتی باید به این نکته توجه گردد که برمبنای شرایط منطقه، استفاده از مالچ موجب بهبود استقرار پوشش گیاهی شود که بدنبال آن خصوصیات خاک نیز بهبود یابد. ولی اگر شرایط منطقه به شکلی است که با بهره گیری از این مالچ نمی توان موجب پوشش گیاهی شد (مثل عدم توانایی در اجرای قرق تا چند سال اول و عـدم توانایی در جلوگیری از ورود انسان و ادوات بـه ایـن منـاطق) بهتر است از مالچ نفتی استفاده نشود، برای اینکه نه فقط باعـث افـت کیفیت برخی خصوصیات شیمیایی خاک و کاهش نفوذپذیری و رطوبت در کوتاه مدت می شود، بلکه اگر افزایش پوشش گیاهی را بدنبال نداشته باشد، ضمن صرف هزینه های زیاد، موجب افت کیفیت خاک نیز می شود».
این در حالیست که برمبنای یافته های این تحقیق، در صورتیکه استفاده از مالچ در بلندمدت افزایش پوشش گیاهی را به همراه داشته باشد، سبب بهبود کیفیت خاک می شود.
این یافته های علمی که استفاده صحیح از آنها می تواند بهبود شرایط خاک مناطق تحت فرسایش بادی را به همراه داشته باشد، در فصلنامه «مهندسی اکوسیستم بیابان» متعلق به دانشگاه کاشان انتشار یافته اند.
این مطلب آجاک را پسندیدید؟
(0)
(0)
تازه ترینهای مرتبط
نظرات بینندگان در این باره