در یك مطالعه بررسی شد
تولیدات علمی حوزه های علوم انسانی و اجتماعی را به چه صورت باید ارزیابی كرد؟
آجاک: پژوهشگران یک مطالعه باتوجه به تفاوت رشته های علوم انسانی و اجتماعی با سایر علوم، شاخص ها و معیارهای مورد نیاز برای ارزیابی تولیدات علمی این رشته ها را مورد بررسی قرار دادند.
به گزارش آجاک به نقل از ایسنا، علوم انسانی و اجتماعی در ایران به دلیلهای مختلف دارای اهمیت هستند. یکی از مهم ترین دلیلهای اهمیت این علوم، وجود رابطه تنگانگ میان توسعه و علوم انسانی و اجتماعی است.
گزارش های موجود نشان داده که وضعیت تولید علم در حوزه های علوم انسانی و اجتماعی چندان رضایت بخش نیست و این علوم در دانشگاه های کشور در دوره بعد از انقلاب نسبت به قبل از آن گرفتار پسرفت شده است. به نحوی که از نظر تولید علم در رشته های علوم انسانی و اجتماعی، ایران در بین کشورهای منطقه خاورمیانه در رتبه های آخر قرار گرفته است.
با توجه به اهمیت علوم انسانی و اجتماعی برای رشد و توسعه علمی و وضعیت و جایگاه نامناسب آن در کشور، ارزیابی مداوم بمنظور ارتقای جایگاه آنها، برای پیشبرد اهداف کشور لازم است.
از مهم ترین چالش هایی که برای ارزیابی رشته های علوم انسانی و اجتماعی وجود دارد، نبود شاخص ها و معیارهای عملیاتی و استاندارد برای ارزیابی برون دادهای علمی این رشته ها است. بنا بر این نیاز است که با رویکردهای تازه و منطبق با خاصیت های علوم انسانی و اجتماعی، معیارها و شاخص هایی طراحی کرد که بتواند پیشرفت علمی و تولید علم در این عرصه را به صورت مطلوب ارزیابی کند.
با توجه به اهمیت این مساله پژوهشگران علم اطلاعات و دانش شناسی، با انجام مطالعه ای مروری یافته های پژوهش های انجام شده در ایران و جهان درباب ارزیابی تولیدات علمی در حوزه های علوم انسانی و اجتماعی را بررسی کردند و بر طبق آنها روش ها و شاخص هایی را برای ارزیابی این علوم پیشنهاد دادند.
مرور نظام مند ۴۵ مقاله داخلی و خارجی نشان داد که به سبب تفاوت میان الگوهای انتشاراتی و استنادی حوزه های علوم انسانی و اجتماعی و سایر علوم و همین طور تفاوت میان رشته های مختلف علوم انسانی و اجتماعی، نمی توان آنها را برمبنای روش ها و فاکتورهای یکسان مقایسه و ارزیابی کرد. در حقیقت یک روش صرف برای ارزیابی برون دادهای علمی که در تمام حوزه های علوم انسانی و اجتماعی کاربرد داشته باشد، وجود ندارد.
بر اساس این نتایج؛ لازم است طیف وسیعی از معیارهای کیفیت را در ارزیابی تولیدات علمی در این عرصه ها و زیر حوزه های آنها در نظر گرفت. پژوهشگران علوم انسانی و اجتماعی، رویکرد کیفی را برای ارزیابی تولیدات علمی خود ترجیح می دهند. باید توجه داشت که از روش های کمی کتاب سنجی و علم سنجی نمی توان بعنوان یک ابزار صرف در ارزیابی پژوهش های علوم انسانی و اجتماعی استفاده کرد؛ برای اینکه این روش ها نمی توانند تنوع اثرات، کاربردها و اهداف پژوهش های این علوم را مدنظر قرار دهند.
طبق مطالعات انجام شده؛ باتوجه به این که کتاب ها و تک نگاشت ها در حوزه های علوم انسانی و قسمتی از علوم اجتماعی نقشی مهم دارند و استنادات بیشتری را به خود اختصاص می دهند، لازم است که در ارزیابی تولیدات علمی این حوزه ها، به این منابع وزن بیشتری اختصاص پیدا کند.
همچنین باید توجه داشت که در ارزیابی پژوهش های علوم انسانی و اجتماعی، بازه زمانی طولانی برای سنجش تاثیر پژوهش های این حوزه نیاز است. بدین سبب در ارزیابی ها باید نحوه توزیع استنادات به یک منبع، در طول زمان طولانی تری مد نظر قرار گیرد.
یافته های شماری از مطالعات نشان دادند که پوشش پایگاه های استنادی بین المللی مانند وب آو ساینس و اسکوپوس، برای تولیدات علمی رشته های علوم انسانی و اجتماعی، کافی نیستند و امکان ارزیابی پژوهش های این حوزه ها را بطور موثر فراهم نمی کنند. بهمین منظور، استفاده از گوگل اسکالر جهت تحلیل استنادات کتب و مقالات این حوزه ها از طرف شماری از پژوهشگران این حوزه ها پیشنهاد شده است. از جانب دیگر؛ ایجاد یک پایگاه اطلاعاتی جامع در سطح ملی برای پوشش کلیه تولیدات علمی حوزه های علوم انسانی و اجتماعی لازم است.
بگفته پژوهشگران این تحقیق؛ برای ارزیابی کیفیت برون دادهای علمی حوزه های علوم انسانی و اجتماعی، لازم است رویکردهای کمی نیز بعنوان روش های تکمیلی در کنار رویکردهای کیفی مورد توجه قرار گیرند. شاخص ها و معیارهای مورد استفاده برای این حوزه ها باید تلفیقی از فاکتورهای کمی و کیفی باشد.
پژوهشگران این مطالعه باتوجه به نتایج به دست آمده، پیشنهاداتی را ارائه می کنند:
- توجه به نقش مهم کتاب ها در علوم انسانی و قسمتی از علوم اجتماعی و اختصاص استناد بیشتر به این منابع و در نظر گرفتن اعتبار بیشتر برای فاکتورهای مربوط به کتاب؛
- ایجاد یک پایگاه اطلاعاتی جامع در سطح ملی برای پوشش کلیه تولیدات علمی حوزه ها علوم انسانی و اجتماعی؛
- تشکیل پیوسته کمیسیونی از متخصصان حوزه های علوم انسانی و اجتماعی برای شناسایی فاکتورهای متناسب با این حوزه ها، به صورتی که این شاخص ها بطور مرتب روزآمد شده و مورد بازنگری قرار گیرند.
در انجام این پژوهش فرزانه قنادی نژاد؛ دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز و غلامرضا حیدری؛ دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه رازی، مشارکت داشتند.
یافته های این مطالعه پاییز سال جاری به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «روش ها و فاکتورهای ارزیابی تولیدات علمی در علوم انسانی و اجتماعی: مرور نظام مند» در دوفصل نامه پژوهش نامه علم سنجی دانشگاه شاهد، انتشار یافته است.
منبع: آجاك
این مطلب آجاک را پسندیدید؟
(0)
(0)
تازه ترینهای مرتبط
نظرات بینندگان در این باره