پژوهشگران پاسخ دادند
آیا در ایران امروز، هنوز قبیله گرا هستیم؟
در یک بررسی که توسط محققانی از دانشگاه تهران انجام شده، وضعیت قبیله گرایی در ایران امروز مورد ارزیابی علمی و واکاوی قرار گرفته است.
به گزارش آجاک به نقل از ایسنا، با وجود تجربه تغییرات در زمینه های مختلف نظیر افزایش نرخ رشد شهرنشینی، تحصیلات، میزان درآمد و سایر شاخصه های اجتماعی و فرهنگی در نقاط مختلف کشور، هنوز هم قبیله و ایل به مثابه یک نهاد اجتماعی در تحولات و مناسبات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی برخی مناطق بعنوان یکی از عوامل تأثیرگذار مطرح است.
نفوذ و تأثیر پارامترهای ایلی، قبیله ای و طایفه ای بر تصمیمات، راهبردهای سیاسی و اقتصادی و مناسبات اجتماعی چنان گسترده و عمیق است که در زندگی روزمره و کنش های مختلف از تعاملات روزانه و خرید و فروش گرفته تا شرکت در انتخابات محلی شوراهای شهر و روستا و حتی مجلس، تأثیرگذار است.
بگفته متخصصان این حوزه، خیلی از منازعات اجتماعی، نزاع های دسته جمعی و خشونت های موجود در چنین مناطقی نیز از همین فضا متأثر است، به شکلی که به شکل گیری سرمایه اجتماعی درون گروهی و میثاقی در مکان مربوطه منجر شده و بجای تسهیلگری در پروسه توسعه، به مثابه مانع توسعه عمل می کند. بنابر مفروضات نظری، انتظار می رفت با افزایش سطح تحصیلات و سرمایه فرهنگی، این سرمایه به خلق کنش های مدرن منجر شود و طایفه گرایی بعنوان یکی از مؤلفه های سنت گرایی و تأثیرگذار بر مناسبات اجتماعی سیاسی مردم گرفتار فرسایش شود. اما به رغم تحقق خیلی از این مؤلفه ها، هنوز قبیله گرایی به مثابه پدیده ای دیرپا بر مناسبات اجتماعی سیاسی مردم تأثیرگذار است.
این مساله باتوجه به اهمیت بالایی که در افزایش سطح ادراک اجتماعی و توسعه همه جانبه کشور دارد، توسط پژوهشگرانی از دانشگاه تهران مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهشگران در مطالعه ای به بررسی و بازپیکربندی مسئله قبیله گرایی در ایران امروز پرداخته اند.
این تحقیق با مشارکت 524 نفر از شهروندان 18 سال به بالای استان ایلام انجام شده و در آن از نظریات علمی مختلف درباب بازپیکربندی قبیله گرایی استفاده شده است.
یافته های این تحقیق نشان می دهند که بین موضوع قبیله گرایی با مواردی چون شکست سازمانی، ناهنجاری اجتماعی، چرخه شومنهادی، منطق زیادگی و سرمایه فرهنگی رابطه مستقیم و قابل توجهی وجود دارد. همین طور این مساله با سرمایه اجتماعی و اعتماد نهادی رابطه معکوس دارد.
بگفته تقی آزاد ارمکی، پژوهشگر دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و همکارش، «قبیله گرایی اجتماعی در میان طبقه کارگر و لایه های پایین طوایف در قالب نزاع های دسته جمعی، وصلت های خویشاوندی و قبیله گرایی سیاسی، صورت مشروع قبیله گرایی است که در میان خرده بورژوازی و بورژوازی جدید بمنظور ارتقا در سلسله مراتب اداری و کسب منافع، بوسیله قبیله ای کردن سیاست و انتخابات صورت می گیرد».
آنها معتقدند: «در شرایط عادی بین حلقه های هویتی، از فردگرفته تا مای ملی، تزاحم اساسی وجود ندارد، اما در بعضی شرایط، منافع و مصالح حلقه های هویتی سطح خرد و میانه با منافع عمومی جامعه در تعارض قرار می گیرند».
برمبنای نتایج این مطالعه، در منطقه مورد مطالعه، شکست سازمانی و زوال سرمایه اجتماعی نهادی و سازمانی، سبب رجوع افراد به حلقه های هویتی خرد مانند ایل و قبیله شده است و تداوم و بازپیکربندی قبیله گرایی در نهایت می تواند محصول و پیامد شکست سازمانی محسوب شود.
آزاد ارمکی و همکارش می گویند: «هویت های جدید بناشده در مناطق ایلی شکست خورده اند، چون عمال در بزنگاه های مهم به سبب شکست سازمانی، قادر به ایفای نقش غیرطایفه ای خود نیستند و این هویت های جدید، متناسب با شرایط نهادی و از مجرای حجم و ترکیب سرمایه، اشکالی مختلف به خود می گیرند».
آن هامی افزایند: «بنابراین، بازپیکربندی قبیله گرایی، نه یک سنت و کنش سنتی، بلکه نوعی تدبیر برای جبران ناکارآمدی سازمان های بوروکراتیک بوسیله عقب گرد به سمت روابط ماقبل مدرن محسوب می شود».
این نتایج علمی پژوهشی در دوفصلنامه «بررسی مسائل اجتماعی ایران» وابسته به دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران انتشار یافته اند.
این مطلب آجاک را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترینهای مرتبط
نظرات بینندگان در این باره